راهنمای خرید و عرضه در بورس انرژی

در مقاله راهنمای خرید و عرضه در بورس انرژی قصد داریم شما را با ماهیت این بازار و همچنین با نحوه خرید و عرضه در بورس انرژی آشنا کنیم. بازار سرمایه ایران دارای بخش ها و فرصت های گوناگون سرمایه گذاری است؛ همانطور که می دانید بازار سرمایه ایران متشکل از چهار بازار جداگانه شامل بورس اوراق بهادار تهران، فرابورس ایران، بورس کالا ایران و بورس انرژی ایران است و هر کدام از این بازارها وظایف و کاربردهای خاص خود را دارند. بسیاری از فعالان بازار سهام احتمالا با 2 بازار بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران آشنایی نسبی دارند؛ اما دو بازار دیگر، یعنی بورس انرژی و بورس کالای ایران برای اکثریت مردم کمتر شناخته شده است و مردم عادی سازوکارهای مربوط به این بازار را نمی دانند. در خصوص خرید و عرضه در بورس انرژی قصد داریم تا شما را با بورس انرژی و معاملات صورت گرفته در آن بیشتر آشنا کنیم. 

بورس انرژی چیست؟

در تعریف بورس انرژی، بایستی در ابتدا به این نکته اشاره کنیم که تجربه های بدست آمده از فواید و مزیت های بسیار زیاد بورس های جهان در طی دهه ها و سالیان اخیر، اکثر بنگاه های اقتصادی و شرکت های تجاری که به دنبال رشد و پیشرفت در حوزه ی کاری خود بودند را به حضور در بازارهای سرمایه و بورس های موجود در جهان ترغیب کرده است.

 علت مشتاق بودن صاحبان بنگاه های اقتصادی برای حضور در این بازار را در شفافیت معاملات و سازوکارهای بورس می توان جستجو کرد. در واقع سازوکارهای معاملاتی در بورس بر پایه ی شفافیت قرار گرفته و به عبارت دیگر محیط معامله ‌ای حرفه ای تر و همراه با اطمینان برای سرمایه‌گذاران و علاقه مندان به معامله ایجاد کرده است.

از طرفی یکی دیگر از دلایل جذاب بودن بازارهای بورس، سودهای قابل توجهی است که شرکت ها، کارخانه ها و واحدهای تجاری موجود در بازار سرمایه بدست آورده اند و به تبع آن سهامداران حقیقی و حقوقی نیز از این سودها بهره مند می شوند. پس وجود چنین بازار شفاف و کارآمدی که سازوکار های بازارهای مالی را دگرگون ساخته است برای هر نوع واحد تجاری و یا کالای قابل عرضه در بورس، یک مزیت حساب می شود. 

بازار سرمایه ایران نیز از این دگرگونی ها مستثنی نبود و تجربه های خوبی در خصوص معاملات شفاف و کارآمد در دهه ها و سالیان اخیر از خود به جا گذاشته بود و با توجه به وجود منابع عظیم انرژی در ایران، تشکیل بازاری برای عرضه و تقاضا این نوع از معاملات احساس می شد و سرانجام در سال 1391 شرکت بورس انرژی ایران با وظایف و کاربردهای مشخص تاسیس شد. 

کاربرد بورس انرژی

هنگامیکه درباره ی اقتصاد کلان ایران صحبت می کنیم، ناخودآگاه به اقتصاد متشکل از نفت و فرآورده های آن هدایت می شویم؛ لازم به ذکر است که ایران یکی از دارندگان اصلی منابع نفت و گاز در دنیاست و قسمت عظیمی از اقتصاد ایران تحت تاثیر نفت و فرآورده های آن است. به همین دلیل نقش کالاهای مرتبط با نفت و به تبع آن، مرتبط با انرژی در اقتصاد ایران بسیار با اهمیت است و چگونگی ساز وکارهای مرتبط با عرضه و تقاضا در این بازار می تواند تاثیرات چشمگیری بر روی اقتصاد ایران داشته باشد. بنابراین وجود بستر و محلی برای انجام معاملات حامل های انرژی به صورت شفاف و حرفه ای کاملا ضروری است. 

 همانطور که از اسم بورس انرژی مشخص است، بورس انرژی ایران را می توان یک بورس کالایی در نظر گرفت که وظیفه و کاربرد آن تنظیم سازوکارها و آماده کردن زمینه های لازم برای خرید و عرضه در بورس انرژی و به تبع آن انجام معاملات حامل های انرژی شامل: نفت، گاز، برق، بنزین، ذغال سنگ و... همچنین فراهم کردن بسترهای لازم برای انجام سفارش های خرید و فروش اوراق بهادار مبتنی بر کالاها است. 

در مورد خرید و عرضه در بورس انرژی بایستی به این موضوع اشاره کرد که اصلی ترین وظیفه ی بورس انرژی را می توان فراهم کردن بسترهای لازم برای انجام معاملات عادلانه دانست؛ لازم به ذکر است که خرید و عرضه در بورس انرژی به این صورت است که رقابتی سالم و مبتنی بر عرضه و تقاضا شکل می گیرد و همه ی شرکت ها و بنگاه های اقتصادی دسترسی های لازم را برای انجام معاملات عادلانه در اختیار دارند و به دنبال آن نیز، قیمت ها متعادل می شوند و به تبع آن نقد شوندگی بازار بورس انرژی بالا رفته و معاملات روان تری را در حوزه انرژی شاهد خواهیم بود. 

جذابیت های بورس انرژی برای سرمایه گذاران

تا اینجای کار با مفهوم بورس انرژی و چگونگی به وجود آمدن چنین محلی برای انجام معاملات در حوزه حامل های انرژی، اطلاعاتی ارائه شد اما فعالان بازارهای مالی به دنبال یافتن محل هایی برای سرمایه گذاری هستند که بتواند برای آن ها ایجاد کند و از لحاظ سودآوری برای این سرمایه گذاران جذاب باشد؛ به گونه ای که فعالان بازارهای مالی، خرید و عرضه در بورس انرژی را به فعالیت در سایر بازارها ترجیح بدهند. 

متصدیان بورس انرژی ایران نیز اهمیت ایجاد جذابیت برای هدایت سرمایه های فعالان بازارهای مالی به سمت بورس انرژی را به خوبی درک کرده اند و مزایای قابل توجهی را برای سرمایه گذاران این حوزه در نظر گرفته اند؛ علاوه بر مزیت های در نظر گرفته شده در خصوص خرید و عرضه در بورس انرژی و قوانین و مقررات موجود، ماهیت خود بورس انرژی به عنوان یکی از زیرمجموعه های بازار سرمایه نیز می تواند برای فعالان بازارهای مالی جذاب باشد که در ادامه مقاله راهنمای خرید و عرضه در بورس انرژی به آن ها اشاره خواهیم کرد.

به طور کلی می توان جذابیت های خرید و عرضه در بورس انرژی را در 9 بخش تقسیم بندی کرد: 

1) معافیت معاملاتی 

اولین مزیت خرید و عرضه در بورس انرژی که آن را از سایر بازارهای مالی متمایز می کند، معافیت مالیاتی است. به این صورت که بر اساس ماده 6 قانون توسعه ابزارهای نوین مالی، 10 درصد از مالیات بر در‎آمد حاصل از فروش کالاهایی که در بورس های کالایی پذیرفته شده و به فروش می‎رسد از بخشودگی مالیاتی برخوردارند. 

2) معافیت از تشریفات مزایده و مناقصه 

افرادی که مشکلات و دردسرهای رویه های ادارای تشریفات مزایده و مناقصه را تجربه کرده اند، بخوبی می دانند که معافیت از تشریفات مزایده و مناقصه چه مزیت بزرگی محسوب می شود و این معافیت به اینصورت است که بر اساس ماده 17 قانون توسعه ابزار‎های مالیاتی جدید و بندهای قوانین بودجه سنواتی، خرید و فروش کالاهای پذیرفته شده در بورس‎ های کالایی که با رعایت مقررات حاکم بر این بورس ها مورد داد و ستد قرار می‎گیرند توسط وزارت خانه ‎ها و دستگاه‎ های دولتی و عمومی و اجرایی نیاز به برگزاری مناقصه یا مزایده و تشریفات مربوط به آن ها ندارد و خرید و عرضه در بورس انرژی نسبت به سایر بازارها رویه راحت تری دارد.

3) برخورداری از چارچوب مقرراتی جامع و دقیق

سومین مزیت خرید و عرضه بورس انرژی، برخورداری از چارچوب مقرراتی جامع در حوزه پذیرش، معاملات، ثبت و سپرده‎ گذاری و تسویه پایاپای کالاها و اوراق بهادار مبتنی بر کالا است. 

4) کاهش هزینه های معاملاتی 

یکی دیگر از فواید خرید و عرضه در بورس انرژی، کاهش هزینه ‎های معاملاتی برای مشتریان در مقایسه با معامله در خارج از بورس (شامل هزینه‎ های عقد قرارداد، بازاریابی و...) است. 

5) فراهم کردن کالای مورد نیاز مصرف کنندگان

بورس انرژی بسترهای لازم برای تأمین کالاهای مورد نیاز را از طریق ساز و کارهای شفاف و منطقی فراهم می سازد. 

6) امکان بازاریابی کالاها 

یکی دیگر از مزیت های خرید و عرضه در بورس انرژی، امکان بازاریابی و عرضه محصولات در رینگ داخلی و بین الملل از طریق شبکه کارگزاران عضو و سامانه های معاملاتی بورس انرژی است. 

7) وجود قراردادهای استاندارد 

از جمله فواید خرید و عرضه در بورس انرژی ایران می توان به وجود قراردادهای استاندارد و مشخص و همچنین تضمین استاندارد بودن و کیفیت کالاهای مورد معامله در بورس اشاره کرد. 

8) کاهش ریسک های معاملاتی

ریسک های معاملاتی از جمله ریسک عدم ایفای تعهدات طرفین و... همیشه و در همه معاملات بازارهای مختلف وجود دارد و بازاری که هر چه بیشتر این ریسک ها را کاهش دهد، بازاری پویاتر و مناسب تر برای سرمایه گذاری محسوب می شود. 

در خصوص کاهش ریسک های معاملاتی مرتبط با خرید و عرضه در بورس انرژی، باید به این نکته اشاره کرد که عرضه‌کننده‌ها و خریداران این بازار با استفاده از ابزارهای مالی و قوانین و مقررات بورس انرژی می توانند ریسک های موجود را مدیریت کنند. به طور مثال در این بازار، با نیم نگاهی به چارچوب‌ها و قوانین موجود در بورس انرژی، می توان متوجه شد که ریسک عملی نشدن تعهدات به مقدار بسیار زیادی کاهش یافته است. به این صورت که، اعتماد و اطمینان معامله گران در بورس انرژی افزایش ‌می یابد و علاقه و تمایل به خرید و عرضه در بورس انرژی نیز بیشتر می شود. 

از موارد دیگر کاهش ریسک های خرید و عرضه در بورس انرژی می توان به این نکته اشاره کرد که صاحبان بنگاه های اقتصادی نیز تمایل زیادی به خرید و عرضه در بورس انرژی دارند؛ چرا که انجام تعهدات در بالاترین سطوح مدیریتی یک شرکت بزرگ ممکن است ریسک های اقتصادی عظیمی را برای مدیران و سهامداران بنگاه اقتصادی مذکور به بار بیاورد. به همین دلیل است که حضور یافتن در این بازار و خرید و عرضه در بورس انرژی قابلیت های گوناگونی را در خصوص مدیریت ریسک می تواند برای این افراد فراهم آورد. 

حضور در بازار بورس می‌تواند امکان مدیریت ریسک را برای این اشخاص ایجاد کند. در خصوص این شرایط باید تذکر داد که این وضعیت مطلوب فقط با حضور داشتن خریدارانی که شخصیت و توان بالای ریسک پذیری را دارند، به سرانجام می رسد. 

از دیدگاهی دیگر نیز می توان به کاهش ریسک های خرید و عرضه در بورس انرژی نیز نگاه کرد؛ به این صورت که فراهم بودن فرصت های زیاد و متعدد برای سرمایه گذاری در شرکت های گوناگون، بستر های لازم را برای جبران ضرر های ناشی از یک سرمایه گذاری به وسیله ی سود ناشی از معاملات دیگر ریسک های موجود در این زمینه را کاهش می دهد.

9) امکان تأمین مالی و پوشش ریسک عرضه ‎کنندگان

آخرین مزیت خرید و عرضه در بورس انرژی، امکان تأمین مالی و پوشش ریسک عرضه ‎کنندگان از طریق ابزارهای مالی موجود در بورس انرژی ایران است. 

بازارهای بورس انرژی 

متقاضیان خرید و عرضه در بورس انرژی در ابتدا باید با انواع بازارهای موجود در بورس انرژی آشنا شوند؛ لازم به ذکر است که بورس انرژی ایران دارای 3 بازار جداگانه ی بازار فیزیکی، بازار مشتقه و بازار فرعی (سایر اوراق بهادار قابل معامله) است. در ادامه ی مبحث خرید و عرضه در بورس انرژی به توضیح هر یک از این بازارها می پردازیم. 

1) بازار فیزیکی 

در توضیح بازار فیزیکی بورس انرژی باید خاطر نشان کرد که در این بازار همانطور که از اسم آن مشخص است، خود کالاهایی که اسم آن ها در جدول کالاهای پذیرفته شده بورس قرار دارد، مورد معامله قرار می گیرد. 

سازو کار انجام معاملات کالاهای مختلف در بازار فیزیکی بورس انرژی با یکدیگر کاملا متفاوت است و نکته اساسی این است که معاملات به صورت مستقیم و توسط اشخاص حقیقی صورت نمی گیرد و همه ی معاملات این بازار توسط کارگزاری های مجاز امکان پذیر است. 

برای خرید و عرضه در بورس انرژی باید بدانید که بازار فیزیکی بورس انرژی، شامل ۳ تابلو معاملاتی نفت و گاز، برق و سایر حامل‌های انرژی است.

در خصوص موافقت پذیرش کالا در این بازار بایستی به این نکته اشاره کرد که مکانیسم دریافت موافقت پذیرش کالا در بازار فیزیکی بورس انرژی، حدودا ۳۷ روز پس از ارسال کردن درخواست پذیرش در بازار و فرستادن مدارک مورد نیاز به بورس زمان می برد.

پس از ثبت کالاهای ارسال شده در بورس، کالاها را به دو دسته ی اصلی و مشابه تقسیم بندی می کنند. قابل توجه است که حدود یک ماه پس از ثبت درخواست، کالاهایی که در دسته بندی مشابه قرار گرفته اند، به کمیته عرضه بورس انرژی و همچنین کالاهایی که بعنوان کالاهای اصلی پذیرفته شده اند، به هیئت پذیرش بورس منتقل و ارسال می شوند. پس از آن نیز اگر مدارک خواسته شده از شما تکمیل باشد، موافقت یا عدم موافقت نهاد مذکور با درخواست پذیرش کالای مورد نظر شما یک هفته پس از دریافت مدارک مذکور قابل رویت است.

قراردادهای قابل معامله در بازار فیزیکی بورس انرژی 

به طور کلی، درمورد خرید و عرضه در بورس انرژی 4 نوع مختلف قرارداد در بازار فیزیکی بورس انرژی ایران وجود دارد که شامل قراردادهای نقدی، نسیه، سلف و کشف پریمیوم است که هرکدام از آن ها را در ادامه موضوع خرید و عرضه در بورس انرژی بررسی می کنیم. 

الف) قرارداد نقدی 

قرارداد نقدی در بازار فیزیکی بورس انرژی کاربرد دارد و بر اساس این قرارداد، پرداخت کردن مبلغ کالای مورد معامله و همچنین تحویل آن در زمان معامله و طبق قوانین و مقررات تسویه و پایاپای بورس انرژی انجام می گیرد.

ب) قرارداد نسیه 

قرارداد نسیه اصطلاحا به قراردادی گفته می شود که در بازار فیزیکی بورس کالا معامله می شود و در این قرارداد، کالای مورد نظر در زمان معامله تحویل داده می شود ولی مبلغ آن کالا در تاریخ سررسید که در متن قرارداد ذکر شده است، پرداخت خواهد شد.

ج) قرارداد سلف

در توضیح قرارداد سلف باید گفت که قراردادی است که سازوکار آن دقیقا نقطه مقابل قرارداد نسیه است و در این قرارداد، در آغاز کار مبلغ و بهای کالای مذکور به طور کامل دریافت می شود و کالای مورد معامله در تاریخ سررسید که در آینده است، تحویل خواهد شد. 

د) قرارداد کشف پریمیوم 

برای خرید و عرضه در بورس انرژی باید معاملات پریمیوم را به خوبی بشناسید. قرارداد کشف پریمیوم قراردادی است که در بازار فیزیکی بورس انرژی کاربرد دارد و سازوکار و مکانیسم آن به این صورت است که مابه ‌التفاوتی مورد توافق طرفین معامله (این مابه التفاوت اعداد مختلفی می تواند باشد و توسط طرفین معامله تعیین می شود)، مورد معامله قرار می گیرد و کالای نام برده شده در قرارداد، در تاریخ سررسید ذکر شده در آینده و با توجه به قیمت نهایی کالای مورد نظر تحویل داده شده و تسویه معامله و قرارداد مذکور انجام می پذیرد.

2) بازار مشتقه

تفاوتی که بازار مشتقه بورس انرژی ایران با بازار فیزیکی آن دارد این است که در بازار فیزیکی، خود کالا مورد معامله قرار می گیرد اما در بازار مشتقه بورس انرژی، اوراق بهاداری که در برگیرنده ی کالاهای موجود در بورس انرژی هستند، معامله می شوند. 

سوالی که پیش می آید این است که معاملات صورت گرفته در بازار مشتقه با استفاده از چه نوع قراردادهایی صورت می پذیرد؟ 

در پاسخ به این سوال باید گفت که قراردادهای مشخص و مخصوصی برای معاملات بازار مشتقه در نظر گرفته شده است که از این قراردادها می توان به قرارداد سلف موازی، قرارداد آتی و قرارداد اختیار معامله اشاره کرد؛ نکته ای که باید ذکر شود این است که همه ی این قراردادهای گفته شده و همچنین معامات مذکور، به صورت الکترونیکی انجام می پذیرد. 

قرارداد سلف موازی استاندارد

در این نوع قرارداد، دارایی پایه به طور کامل مشخص می شود و همچنین بخش معینی از دارایی گفته شده، براساس ویژگی های قرارداد سلف موازی استاندارد به فروش می رسد. نکته مهم در این بخش این است که وجه قرارداد بایستی در زمان معامله و دقیقا مطابق با زمان بندی تعیین شده در متن قرارداد به طور کامل پرداخت شود.

ابهامی که در اینجا ممکن است پیش بیاید این است که دارایی پایه چه می شود؟ در پاسخ باید گفت که دارایی پایه نیز در سررسید مذکور تحویل داده می شود.

یکی از ویژگی های مثبتی که این نوع قرارداد دارد این است که در طول دوره معاملاتی، خریداران می توانند قرارداد سلف موازی استاندارد را به هر تعداد یا میزانی که خریده اند، به فردی دیگر واگذار کنند و آن را بفروشند.

قرارداد آتی 

همان طور که از اسم این قرارداد مشخص است، این نوع قرارداد آینده را در نظر گرفته است، به این صورت که این قرارداد یک توافق بین خریدار و فروشنده است و طبق آن، کالاهای مشخص در زمان بندی از پیش تعیین شده اما به قیمت فعلی و کنونی درتاریخ سررسید قرارداد به خریدار تحویل داده می شود. اولین نکته ای که در این قرارداد به ذهن متقاضیان خرید و عرضه در بورس انرژی می رسد این نکته است که ریسک هایی همچون عدم عملی شدن تعهدات از سوی طرفین معامله به چه صورت کنترل می شود؟ 

در پاسخ باید گفت که برای به حداقل رساندن ریسک عدم انجام شدن تعهد طرفین، مبلغ مشخصی به عنوان وجه تضمین در نظر گرفته می شود و این وجه تضمین با تاثیرپذیری از نوسانات قیمتی کالای مذکور در آینده، کم و زیاد می شود. 

در اینجا باید خاطر نشان کرد که وجه تضمین گفته شده نزد اتاق پایاپای نگهداری می شود و این نهاد از هر دو طرف معامله (خریدار و فروشنده)، وکالت دارد تا مبلغ گفته شده را با توجه به نوسانات قیمت به هرکدام از آن ها تحویل دهد و در تاریخ سررسید معامله نیز تسویه این قرارداد به طور کامل صورت می پذیرد.

قرارداد اختیار معامله

قرارداد اختیار معامله به دو نوع اختیار خرید و یا اختیار فروش است. براساس این قرارداد، فروشنده متعهد می شود که بخش مشخصی از دارایی پایه را در صورت تقاضای خریدار معامله کند. همچنین فروشنده در مقابل پولی که از خریدار دریافت کرده است را تحت عنوان وجه تضمین، نزد کارگزار یا اتاق پایاپای نگهداری می کند. به این صورت است که در این قرارداد، خریدار یا فروشنده در مقابل مبلغی معین و انتقال اختیار تعهد خود به شخص دیگر، می تواند از قرارداد مذکور خارج شود.

چگونه در بورس انرژی ثبت نام کنیم و کد معاملاتی بگیریم؟

برای خرید و عرضه در بورس انرژی لازم به ذکر است که کد معاملاتی در بازارهای بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران متفاوت از کد معاملاتی صادر شده در بورس انرژی است. 

متقاضیان خرید و عرضه در بورس انرژی باید بدانند که برای شروع کردن معاملات خود در بازار بورس انرژی ایران، بایستی کد معاملاتی مخصوص بورس انرژی را دریافت کنند و باید توجه داشته باشند که معاملات بورس انرژی فقط به وسیله ی کارگزاری هایی صورت می گیرد که برای خرید و عرضه در بورس انرژی مجوزهای لازم را داشته باشند. 

چه کسانی می توانند در بورس انرژی فعالیت کنند؟ 

در این خصوص باید خاطر نشان کرد که امکان دریافت کد و ثبت خرید برای همه ی اشخاص حقوقی در بازارهای داخلی (هردو بازار برق و فیزیکی) امکان‌پذیر است اما درمورد بازارهای بین‌المللی باید به این نکته اشاره کرد که، حق خرید به اشخاص حقوقی و حقیقی با شرایط خاص داده می شود و با توجه به نوع بازار آن، افراد مجاز به معامله با یکدیگر تفاوت خواهند داشت: 

خریداران مجاز به معامله بازار فیزیکی به دوبخش رینگ داخلی و رینگ بین المللی تقسیم می شوند:

رینگ داخلی: اشخاص حقوقی دارای پروانه بهره‌برداری مرتبط

رینگ بین‌المللی: اشخاص حقوقی تولیدی و بازرگانی داخل یا خارج از ایران

خریداران مجاز به معامله بازار برق نیز به دو بخش تقسیم خواهند شد: 

بازار مصرف‌کنندگان بزرگ برق: تمامی مصرف‌کنندگان برق که مصرف آن ها بالای ۵ مگاوات در ساعت است.

بازار عمده‌فروشی برق: این بازار شامل شرکت‌های توزیع برق و همچنین شرکت‌های خرده ‌فروشی برق می شود. 

معاملات در بازار بورس انرژی چگونه انجام می شود؟

در ابتدا بایستی به این نکته اشاره کرد که چگونگی انجام سفارش های خرید و عرضه در بورس انرژی با توجه به سازوکار های معاملات در این بازار به گونه ای است که تحت تاثیر نوع معاملات قرار دارد. به طور مثال در بازار معاملات برق انجام معاملات در صورت شارژ شدن مراکز توزیع برق و عرضه نیروگاه ها به صورت روزانه و در یک زمان مشخص به صورت مزایده (حراج) آن هم به شکل چند قیمتی انجام می شود. اما در سوی دیگر بازار بورس انرژی و در بازار فیزیکی بورس انرژی، معاملات ساعت های مشخص ندارد و شرایط معامله در روز مذکور مشخص می شود. به طور خلاصه می توان گفت که سازوکارهای معاملات در بازارهای بورس انرژی به شکل زیر است:

1) سازوکار معاملات در بازار فیزیکی بورس انرژی 

• اولین مرحله معامله در بازار فیزیکی بورس انرژی، تحویل کالا به وسیله عرضه‌ کننده به خریداران در موعد مقرراست.
• در مرحله بعدی مابقی وجه معامله به همراه وجه مالیات بر ارزش افزوده جهت تسویه، واریز می شود.
• پس از آن، 10 درصد از ارزش معامله مورد نظر به حساب سپرده گذاری با کد شناسه کارگزاری پیش از انجام معامله برای خریداران واریز می شود.
• در مرحله آخر نیز، وجه کالای معامله شده به حساب عرضه کننده بعد از کسر هزینه ها به وسیله شرکت سپرده گذاری مرکزی و تسویه وجوه واریز می شود.

2) سازوکار معاملات در بازار برق بورس انرژی

• در اولین مرحله، اعمال تغییرات حجمی و قیمتی در طول ساعات معاملات ۱۰ الی ۱۲ صورت می گیرد.
• پس از آن، ورود سفارشات به سیستم معاملات به وسیله کارگزار در مرحله پیش گشایش ۹:۳۰ الی ۱۰:۰۰ انجام می شود.
• در مرحله آخر نیز، ارسال سفارش با تکمیل فرم خرید برای خریدار و فرم فروش برای فروشنده پیش از ساعت ۹:۳۰ الی ۱۰:۰۰ کامل می شود.