حق تقدم سهام یکی از مواردی است که بعد از افزایش سرمایه شرکت‌ها از محل آورده نقدی سهامداران را درگیر خود می‌کند. همانطور که می دانید هنگامی که یک شرکت افزایش سرمایه می دهد، به نسبت درصد افزایش سرمایه تعداد سهام آن نیز افزایش پیدا می کند، به دلیل اینکه سهامداران در حفظ حقوق و منافع خود اولویت دارند انتظار می‌رود بعد از افزایش سرمایه درصد مالکیت آن ها حفظ شود، به همین دلیل این حق برای سهامداران در نظر گرفته میشود که در صورت افزایش سرمایه به آن ها حق تقدم تعلق میگیرد به طور مثال اگر شرکتی 50% افزایش سرمایه از محل آورده نقدی انجام دهد به ازای هر 2 سهم 1 حق تقدم به سهامداران تعلق میگیرد.
نحوه استفاده از حق تقدم
بعد از افزایش سرمایه و تقسیم سهام حق تقدم بین سهامداران، در یک بازه زمانی دو ماهه(مهلت پذیره نویسی) امکان معامله حق تقدم وجود دارد. سهامداران می‌توانند یکی از دو روش زیر را انتخاب کنند:
- سهامدارانی که قصد شرکت در افزایش سرمایه را دارند و مبلغ اسمی حق تقدم را پرداخت و حق تقدم خود را به سهم تبدیل می کنند.
- کسانی که نمی‌خواهند در افزایش سرمایه شرکت کنند، می‌توانند سهام حق تقدم خود را در این دو ماه بفروشند.
دامنه نوسان سهام حق تقدم، در شرکت‌های بورسی 20 درصد است و در شرکت‌های فرابورسی همانند دامنه نوسان شرکت است.
چگونه حق تقدم را به نماد اصلی تبدیل کنیم؟
بعد از بازگشایی نماد پس از افزایش سرمایه، در سایت کدال (اینجا کلیک کنید)، شما می‌توانید با جست و جوی نماد مورد نظر اطلاعیه‌ای تحت عنوان "مهلت استفاده از حق تقدم" مشاهده کنید.
در این اطلاعیه، شرکت نام شعبه، شماره حساب شرکت و مهلت استفاده از حق تقدم که معمولا دو ماه پس از بازگشایی نماد حق تقدم سهم است را مشاهده می‌کنید.
برای پرداخت مبلغ اسمی، سهامداری که می‌خواهد در افزایش سرمایه شرکت کند تا انتهای دوره تاریخی که در اطلاعیه منتشر شده از سوی شرکت زمان دارد که به ازای هر عدد برگه حق تقدم، مبلغ ارزش اسمی سهم یا همان 1000 ريال را به حساب اعلام شده شرکت، با شناسه واریز کد ملی دارنده سهام حق تقدم واریز کند و فیش واریزی را به همراه گواهی حق تقدم سهم برای شرکت ارسال کند.
عموما شرکت‌ها گواهی حق تقدمی را می‌خواهند که حاصل از افزایش سرمایه باشد، یعنی، گواهی حق تقدمی را برای شرکت باید ارسال کرد که برای حق تقدمی است که در ازای افزایش سرمایه به سهامدار تعلق گرفته است نه آن تعداد سهم که در مدت استفاده از حق تقدم سهامدار خریده و به تعداد حق تقدمش اضافه کرده است.
توصیه میکنیم برای اطلاعات بیشتر و اطمینان خاطر، همواره قبل از واریز وجه با اداره امور سهام شرکت مورد نظر تماس حاصل کرد. پس از ارسال مدارک، معمولا بین چهار تا شش ماه زمان می‌برد که سهام حق تقدم به سهام اصلی تبدیل شود.
اگر از حق تقدم استفاده نکنیم چه میشود؟
در صورتی که سهامدار نه مبلغ اسمی هر سهم را به حساب شرکت واریز کند و نه آن را در مهلت مقرر بفروشد. اختیار استفاده از حق تقدم خود را از دست می‌دهد و در اختیار شرکت می‌گذارد. عموما شرکت‌ها حق تقدم استفاده نشده را یا به صورت معامله بلوک و یا به صورت پذیره نویسی عمومی به فروش می‌رسانند.
در حالت معامله بلوک شرکت تعداد بالایی از حق تقدم‌های خود را با قیمت کمتر، به یک شرکت دیگر می‌فروشد و در صورت پذیره نویسی عمومی که هر دو از طریق سایت کدال به اطلاع عموم می‌رسد، افراد می‌توانند در مهلت مشخص شده در طرح پذیره نویسی عمومی شرکت کنند. با این کار شخص هنگام خرید هر سهم حق تقدم، علاوه بر پرداخت قیمت آن سهم در بازار، مبلغ 1000 ریال اسمی آن سهم را نیز در جا پرداخت می‌کند.
حق تقدم به چه کسانی تعلق میگیرد؟
درواقع هرکس که در هنگام بسته شدن سهم برای افزایش سرمایه، سهامدار شرکت باشد، به میزان سهامی که در اختیار دارد و درصد افزایش سرمایه شرکت، تعدادی سهام حق تقدم دریافت می‌کند.
حق تقدم سهم که به هر سهامدار داده میشود، به شکل نماد+ح نمایش داده میشود که نشان دهنده است که سهم مورد نظر، افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی سهامداران داده است. مثلا ممکن است شما در پرتفوی خود سهم فملی (نماد شرکت ملی صنایع مس ایران) را داشته باشید، پس از چند روز بسته بودن سهم، در سبد سرمایه‌گذاری‌تان نماد فملیح را ببینید که این نشان از تعلق گرفتن حق تقدم به شماست.
قیمت حق تقدم چگونه تعیین میشود؟
میدانیم قیمت جدید سهم بعد از افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی سهامداران از روش زیر محاسبه میشود:
قیمت نماد حق تقدم سهم هم در روز بازگشایی، با همین قیمت جدید سهم قیمت گذاری میشود اما با بازگشایی می‌تواند کم یا زیاد شود. نحوه معامله حق تقدم همانند نماد اصلی سهم است.
ارزش حق تقدم چگونه مشخص میشود؟
میزان ارزشمندی حق تقدم را از فرمول زیر بدست می‌آوریم:
که قیمت نماد اصلی بعد از افزایش سرمایه از فرمول زیر محاسبه میشود:
مثلا اگر فملی 200% افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی سهامداران در دستور کار خود داشته باشد و قیمت پایانی آن سهم 54000 ریال باشد، قیمت بعد از افزایش سرمایه به صورت زیر محاسبه میشود:
18667 ريال = = قیمت نماد اصلی بعد از افزایش سرمایه
علاوه بر ارزش حق تقدم، می‌توان حاشیه سود حق تقدم را هم تعریف کرد که از فرمول زیر محاسبه میشود.
= حاشیه سود حق تقدم
هرچه درصد حاشیه سود حق تقدم بالاتر باشد. ارزش سرمایه‌گذاری در آن حق تقدم بیشتر است.
حاشیه سود بهترین معیار برای مقایسه بین ارزشمندی سرمایه گذاری در حق تقدم است. هرچه درصد حاشیه سود بیشتر باشد یعنی فاصله بین قیمت نماد اصلی و حق تقدم بیشتر است و سرمایه گذاری در این حق تقدم ارزشمندتر است.
اگر حاشیه سود حق تقدم منفی باشد، نشان می‌دهد قیمت حق تقدم از نماد اصلی بیشتر شده که عموما این فاصله بین این دو قیمت در بازه دوماهه تعدیل میشود و قیمت نماد اصلی حداقل به قیمت نماد حق تقدم می‌رسد.
مثلا برای نماد حکشتی، قیمت پایانی سهم 65300 ريال و قیمت پایانی حق تقدم 49000 ريال است. حاشیه سود حق تقدم به شکل زیر محاسبه میشود:
ارزش حق تقدم هم به صورت زیر محاسبه میشود:
64300 ريال = 1000 - 65300 = ارزش حق تقدم