شرکت‌ها به منظور تأمین منابع مورد نیاز برای طرح‌های توسعه‌ای؛ حفظ قدرت رقابت در بازار، اصلاح ساختارسرمایه و پاسخ گویی به نیاز نقدینگی اقدام به افزایش سرمایه می کنند. پس از انجام این پروسه تعداد سهام شرکت افزایش می یابد و قیمت تئوری هر سهم به گونه ای تغییر می کند که تغییری در دارایی سهامداران ایجاد نشود. اما در بازگشایی نماد پس از افزایش سرمایه، سهم بدون محدودیت نوسان بازگشایی شده و بسته به جو بازار، ممکن است مثلا 20 درصد بالای قیمت تئوری بازگشایی شود و سود خوبی را نصیب سهامداران کند. (البته باید در نظر داشت که عکس این حالت نیز ممکن است رخ بدهد.)
افزایش سرمایه از منابع مختلفی صورت می گیرد که عبارتند از:
- از محل سود انباشته
- از آورده نقدی و مطالبات حال شده
- از تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت
- از محل صرف سهام یا سلب حق تقدم
برای افزایش سرمایه، پس از ارائه پیشنهاد هیئت مدیره به مجمع عمومی فوق العاده و تصویب آن و اظهار نظر حسابرس نسبت به گزارش توجیهی، مدارک به سازمان بورس فرستاده می‌شود و در صورت تأیید این سازمان، اطلاعیه دعوت به مجمع عمومی فوق العاده در خصوص تصمیم گیری نهایی افزایش سرمایه روی سایت کدال بارگزاری می‌شود.
محاسبه تعداد سهام و قیمت سهم بعد از افزایش سرمایه
بعد از افزایش سرمایه، دارایی ریالی سهامداران از نظر تئوری تغییر نمی کند یعنی با وجود افزایش تعداد سهام آنها، قیمت هر سهم به همان نسبت کاهش می یابد. برای محاسبه تعداد سهام بعد از افزایش سرمایه، از فرمول زیر استفاده می‌کنیم:
(100/درصدافزایش سرمایه+1)*تعداد سهام قبلی = تعداد سهام جدید
مثلاً اگر شما 1000 عدد سهم از یک نماد داشته باشید که 70% افزایش سرمایه دهد، تعداد سهام شما بعد از افزایش سرمایه به شکل زیر محاسبه می‌شود:
1700= ( 0.7 + 1 ) * 1000 = تعداد سهام جدید
اما قیمت سهم بعد از افزایش سرمایه، با توجه به نوع افزایش آن محاسبه می‌شود که در ادامه بررسی می‌کنیم.
افزایش سرمایه به چه کسانی تعلق میگیرد؟
وقتی افزایش سرمایه یک شرکت در مجمع عمومی فوق‌العاده تصویب می‌شود، شرکت وارد روند اداری می‌گردد و تمامی سهامدارانی که قبل از تشکیل مجمع عمومی فوق العاده سهام شرکت را داشته باشند، مشمول آن خواهند شد.
افزایش سرمایه از محل سود انباشته(سهام جایزه)
شرکت‌ها بخشی از سود خالص خود در پایان سال مالی را به عنوان سود نقدی به سهامداران پرداخت می کنند و بخش دیگری را تحت عنوان سود انباشته در شرکت نگه می دارند که در ترازنامه ی آنها در قسمت حقوق صاحبان سهم قرار میگیرد. هنگامی که شرکت برای پروژه‌های جدید نیاز به پول داشته باشد و سود انباشته به میزان چشم گیری رسید، می‌تواند اقدام به افزایش سرمایه از محل سود انباشته کند. پس در این حالت، عملا پول جدیدی به شرکت وارد نمی‌شود، بلکه شرکت از حساب سود انباشته خود، نیاز مالی‌اش را برطرف می‌کند.
به سهامی که از این طریق به سهامداران داده می‌شود، سهام جایزه گفته می‌شود. معمولا دو ماه بعد از ثبت آگهی افزایش سرمایه، سهام جایزه به پرتفوی سهامداران اضافه می‌شود. در روش سود انباشته درصد مالکیت شما در شرکت تغییری پیدا نمی کند. یعنی به همان نسبت که سرمایه شرکت زیاد می شود تعداد سهام شما نیز افزایش پیدا می کند. از نظر تئوریک میزان دارایی شما نیز تغییری نمی کند، یعنی به همان نسبت که تعداد سهام شما زیاد می شود قیمت سهام کاهش پیدا می کند.
اگر یک سهم با قیمت پایانی 1500 تومان (15000 ريال) بخواهد 300% افزایش سرمایه از محل سود انباشته بدهد و به عنوان مثال شما هم 1000 عدد سهم از آن را داشته باشید، مطابق فرمول گفته شده در بالا، تعداد سهام شما برابر خواهد شد با:
4000 = ( 3 + 1 ) *1000 = تعداد سهم شما بعد از افزایش سرمایه
اما فرمول قیمت جدید هر سهم پس از افزایش سرمایه از محل سود انباشته به صورت زیر می باشد:
قیمت جدید هر سهم = قیمت هر سهم قبل از افزایش سرمایه/(1+درصد افزایش سرمایه/100)
به عنوان نمونه در مثال اخیر، قیمت هر سهم پس از افزایش سرمایه برابر خواهد بود با:
قیمت جدید هر سهم = 1500/(1+3) = 375
همانطور که مشاهده می‌کنید در افزایش سرمایه به دارایی سهامدار چیزی اضافه نمی‌شود و به همان نسبت که تعداد سهام او زیاد شده، به همان نسبت قیمت هر سهم کاهش یافته است.
افزایش سرمایه از آورده نقدی و مطالبات حل شده
در این حالت، نیاز به تامین مالی از سوی سهامداران فعلی شرکت است که این امر باعث می شود که شرکت حق استفاده و حضور در افزایش سرمایه را در ابتدا به سهامداران فعلی شرکت بدهد. به این صورت که پس از برگزاری مجمع شرکت، شرکت تعداد جدیدی سهم منتشر می کند که به آنها حق تقدم می گویند. این سهام حق تقدم به پرتفوی سهامداران فعلی شرکت اضافه می شود و نماد آن، همان نماد شرکت می باشد که به انتهای آن "ح" به نشانه ی حق تقدم اضافه شده است.
به عنوان مثال "کگلح" یعنی حق تقدم نماد "کگل". پس از افزایش سرمایه از طریق آورده نقدی، قیمت هر سهم دچار تغییراتی می شود که به آن خواهیم پرداخت. در مورد قیمت سهام حق تقدم نیز، از نظر تئوری، قیمت هر سهم حق تقدم، 1000 ریال از قیمت سهام اصلی شرکت باید کمتر باشد. اما از آنجا که سهام حق تقدم نیز به مدت حدودا دو ماه در بورس مانند دیگر نمادها معامله می شود، ممکن است این اختلاف بیشتر و یا کمتر از مقدار گفته شده باشد. سهامداران در مدت 2 ماهه که به آن مهلت پذیره نویسی می گویند، میتوانند دو کار زیر را انجام دهند.
- پرداخت مبلغ اسمی سهام
در این روش شما به ازای هر حق تقدم 1000 ریال به شماره حساب اعلامی از طرف شرکت پرخت کرده و پس از طی شدن مراحل افزایش سرمایه که حدود 4 الی 6 ماه می باشد، حق تقدم شما به سهم تبدیل می شود.
- فروش حق تقدم
در این روش شما میتوانید در بازه 2 ماهه حق تقدم خود را در بورس به فروش برسانید. معامله حق تقدم همانند نماد اصلی سهم است، اما دامنه نوسان حق تقدم‌های شرکت‌های بورسی ده درصد است و بازه نوسان حق تقدم‌های شرکت‌های فرابورسی، به اندازه بازه نوسانی سهم اصلی است. سهمی با قیمت 17000 ريال اقدام به افزایش سرمایه 60% از طریق آورده نقدی می‌کند، قیمت جدید سهم به شکل زیر محاسبه می‌شود:
قیمت جدید هر سهم = (قیمت سهم قبل افزایش سرمایه + (100*درصد افزایش سرمایه/100))/(1 + درصد افزایش سرمایه/100)
لازم به ذکر است که تعداد سهام اصلی شما پس از افزایش سرمایه تغییری نمی کند و در عوض سهام حق تقدم به دارایی شما اضافه می شود. به عنوان نمونه فرض کنید قیمت هر سهم یک شرکت قبل از افزایش سرمایه به روش فوق، 600 تومان باشد و شرکت قصد دارد تا 300 درصد افزایش سرمایه بدهد. بنابراین قیمت جدید سهم برابر خواهد بود با:
قیمت جدید هر سهم = (600 + 100*3)/(1+3) = 225
و با توجه به مطلب گفته شده، قیمت حق تقدم سهم پس از بازگشایی 100 تومان از قیمت اصلی سهم کمتر و برابر با 125 تومان خواهد بود.
حال اگر پس از یک دوره ی مثلا دو هفته ای که هم سهم اصلی و هم حق تقدم در بورس معامله می شوند، ممکن است فاصله قیمتی سهام اصلی و حق تقدم به 150 تومان (به عنوان مثال) برسد که در این حالت با توجه به اینکه با پرداخت 100 تومان به شرکت، حق تقدممان به سهام اصلی تبدیل می شود، پس به احتمال زیاد این کار مقرون به صرفه خواهد بود.
گاهی اوقات شرکت از محل آورده نقدی و مطالبات حال شده افزایش سرمایه می دهد و در عین حال مقداری سود نقدی نیز در مجمع سالیانه تصویب کرده است که بین سهامداران هنوز تقسیم نشده است. در این حالت در صورت امکان (که شرکت آنرا تعیین می کند) می توانند بین دریافت سود نقدی یا تبدیل اتوماتیک سهام حق تقدمشان به سهم اصلی، یکی را انتخاب کنند.
به این معنی که اگر سهامداران علاقه دارند که سهام حق تقدم خود را به سهام اصلی تبدیل کنند، اگر مطالبات آنها از شرکت (که همان سود نقدی می باشد) از کل مبلغی که به ازای حق تقدم ها باید به حساب شرکت واریز کنند، بیشتر باشد، دیگر نیاز نیست که به ازای هر حق تقدم 100 تومان به حساب شرکت واریز کنند و از طریقی که شرکت اعلام می کند، به اطلاع شرکت می رسانند که قصد دارند تا سهام حق تقدم خود را از طریق کسر از مطالباتشان به سهام اصلی تبدیل کنند.
افزایش سرمایه از تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت
در این روش، شرکت ارزش دارایی‌های خود را مورد تجدید ارزیابی قرار می‌دهد. با توجه به تورم و افزایش قیمت کالاها در طول زمان، ارزش دارایی یک شرکت در طول زمان افزایش می‌یابد. در نتیجه، با تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت سمت دارایی شرکت در ترازنامه رشد می‌کند. از آنجایی که بدهی‌های شرکت تغییری نکرده، حقوق صاحبان سرمایه باید افزایش پیدا کند تا معادله حسابداری برقرار بماند. مثلا، فرض کنید یک شرکت در دهه 60 تأسیس شده است، شرکت در آن دوره 1000 هکتار زمین را به قیمت صد میلیون تومان خریده است. در طی چند سال فعالیت، شرکت اقدام به خرید دفتر و تجهیزات جدید و ملک و املاک جدید هم کرده است.
در دفتر حسابرسی شرکت، قیمت خرید این دارایی‌ها به قیمت همان روزی است که آن را خریده اند اما با توجه به گران شدن زمین و تجهیزات، می‌دانیم که ارزش این دارایی‌ها در گذر زمان تغییر کرده است. افزایش سرمایه از طریق تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت به این معنی است که شرکت با توجه به قیمت روز زمین، تجهیزات و ... قیمت دارایی‌های خود را بروزرسانی می‌کند. مثلا قیمت آن 1000 هکتار زمین شرکت از صد میلیون تومان به یک میلیارد تومان رسیده است، در اینجا دارایی شرکت تغییری نکرده یعنی به اندازه آن اضافه نشده اما قیمتش فرق کرده است. سرمایه شرکت از این محل 900 میلیون تومان بیشتر شده است. در این حالت نیز به سهامداران، بسته به میزان سهامی که دارند و درصد افزایش سرمایه، سهام جایزه تعلق میگیرد. قیمت جدید هر سهم نیز همانند افزایش سرمایه از محل سود انباشته محاسبه می شود.
افزایش سرمایه از محل صرف سهام یا سلب حق تقدم
صرف سهام چیست؟
طبق قانون، ارزش اسمی هر سهم 1000 ریال (100 تومان) است. صرف سهام تفاوت بین ارزش بازار یک سهم و ارزش اسمی آن است. یعنی اگر سهم یک شرکت در بازار به قیمت 2000 تومان معامله شود، صرف سهام آن 1900 تومان است.
افزایش سرمایه از طریق صرف سهام چگونه است؟
شرکت می‌تواند برای افزایش سرمایه از سهامدارنش مبلغی را بین ارزش اسمی سهم (1000 ریال) تا ارزش بازار (قیمت سهم در بورس) طلب کند. در افزایش سرمایه به روش صرف سهام، شرکت به جای دریافت 1000 ریال به ازای هر سهم (همان حق تقدم) پذیره نویسی سهام جدید را به قیمت بازار آن صورت می‌دهد. مثلا به جای آنکه از سهامداران 1000 ریال طلب کند، سهم جدید را به مبلغ 2000 ریال میفروشد. تفاوت ارزش اسمی و قیمتی که شرکت طلب می‌کند به عنوان صرف سهام در بخش حقوق صاحبان سهام در ترازنامه اعلام می‌شود.
حال فرض کنید که شرکت افزایش سرمایه از طریق صرف سهام را به میزان 100,000,000 ریال اجرا کند. چون ارزش اسمی هر سهم 1000 ریال است، تعداد 100,000 هزار سهم به سهم‌های شرکت اضافه می‌شود. اما ار آنجا که به روش صرف سهام و به قیمت 2000 ریال هر برگه سهم جدید را میفروشد، با فروش 50,000 عدد سهم، مبلغ مورد نیاز شرکت برای افزایش سرمایه تأمین می‌شود. باقیمانده سهام فروش نرفته (50,000 عدد) هم بین سهامداران قبلی تقسیم بندی خواهد شد.
کاربرد صرف سهام
- انتقال صرف سهام به اندوخته شرکت
در اینصورت، صرف سهام در یک حساب جداگانه قرار میگیرد و عایدی این حساب به تمامی سهامداران (جدید و قدیم) تعلق خواهد داشت.
- تقسیم صرف سهام بین سهامداران قبلی
شرکت در این حالت باید به سهامداران اطلاع دهد که سود حاصل، از طریق صرف سهام حاصل شده است. البته با تصویب قانون جدید توسط مجلس شورای اسلامی در سال 1399، شرکت‌ها امکان تقسیم سود نقدی از محل صرف سهام را ندارند.
- تقسیم صرف سهام به شکل سهم جدید بین سهامداران قبلی (سهام جایزه)
در این روش به میزان صرف سهام، سهام جدید به قیمت اسمی سهم منتشر شده و به سهامداران قبلی داده می‌شود.
چرا افزایش سرمایه جذاب است؟
گفتیم در افزایش سرمایه، تغییری در میزان دارایی سهامدار ایجاد نمی‌شود. پس چه چیزی در افزایش سرمایه رخ می‌دهد که آنرا جذاب می‌کند؟ افزایش سرمایه چون باعث کاهش قیمت سهم می‌شود باعث ایجاد بار روانی بین فعالین بازار سرمایه، خصوصا تازه کاران می‌شود. یعنی مثلا اینکه قیمت سهمی که قبل از افزایش سرمایه 10000 تومان بوده، بعد از افزایش سرمایه به 900 تومان رسیده، چون در فکر افرادی که در بازار فعالیت دارند، امکان رسیدنش به همان قیمت قبلی وجود دارد، اقدام به خرید این سهم می‌کنند. همین فکر فعالین در بازار است که باعث می‌شود قیمت سهم افزایش یابد. اما به طور کلی میتوان گفت، افزایش سرمایه از محل تجدید ارزیابی دارایی‌های شرکت و سود انباشته، از دیگر انواع آن برای مخاطبین و فعالین بازار جذاب‌تر است.
نظر بدهید