استریلیزاسیون (Sterilization) چیست؟

در این مقاله ما به بررسی نقش استریلیزاسیون یا Sterilization در اقتصاد می پردازیم، امروزه مفهوم اقتصاد یک مفهوم بسیار حیاتی است که زندگی تمام جوامع بشری به آن بستگی دارد. اقتصاد یک کشور گاهی بسیار قوی است و موجب می شود افراد آن کشور از شرایط بسیار خوبی برای زندگی بهره مند شوند. اقتصاد کلان یکی از مهم ترین مصادیق اقتصاد به شمار می رود؛ در واقع اقتصاد کلان به ارزیابی عملکرد اقتصاد در سطح کلان و گسترده می‌ پردازد و آن را مورد بررسی قرار می دهد. اقتصاد کلان مفاهیم بسیار حیاتی را در زندگی انسان ارزیابی می کند؛ به عبارتی،‌ مواردی مانند سطح اشتغال که در کیفیت زندگی انسان ها بسیار نقش مهمی دارد. میزان تولید کل، صادرات،‌ ارزش واحد پولی و مباحثی از این دست در اقتصاد کلان بررسی می ‌شوند؛ این مفاهیم در اقتصاد کلان جایگاه بسیار ویژه ای دارد.

اقتصاد کلان، ملموس ‌تر و قابل ‌درک ‌تر از اقتصاد خرد است و ما بیشتر از اقتصاد خرد، به صورت روزانه با آن برخورد داریم و اقتصاد کلان در زندگی روزانه ما بسیار پر رنگ تر از اقتصاد خرد است؛ همچنین در اقتصاد کلان موضوعی به نام استریلیزاسیون وجود دارد که توسط بانک مرکزی اعمال می ‌شود. استرایلیزاسیون یا Sterilization یک عمل بسیار مفید است که توسط بانک مرکزی اعمال می شود؛ این اقدام بانک مرکزی جهت مقابله با اثرات منفی مازاد یا کسری تراز پرداخت‌ ها صورت می ‌گیرد. این عمل در حوزه مالی تحول بسیار مفیدی ایجاد می کند؛ به بیان دیگر با سیاست استریلیزاسیون، تغییرات ناخوشایندی که در عرضه پول به وجود می ‌آید، جبران می ‌شود.

 مفهوم استریلیزاسیون به عنوان یکی از سیاست های پولی بانک مرکزی

Sterilization یک سیاست بسیار کارساز در اقتصاد است که فقط بانک مرکزی می ‌تواند با عملیات بازار آزاد، این سیاست را پیاده کند و هدف آن می تواند شرایط بد اقتصادی را سامان بخشد. بانک ‌های مرکزی معمولاً برای مقابله با تقویت بی رویه ارزش پول ملی و یا برای مقابله با تورم، رو به سیاست استریلیزاسیون می‌ آورند و از طریق اعمال استریلیزاسیون یا Sterilization موجب می شوند که ارزش پول یک کشور کاهش نیابد. تورم و گران شدن پول ملی در بازار فارکس می ‌تواند بر صادرات کشور آسیب وارد کند و صادرات و ارزش پول یک کشور را با مشکلات بسیار بزرگ مواجه کند مشکلاتی که در نهایت موجب شکست اقتصادی یک کشور شود.

سیاست استریلیزاسیون یا Sterilization یک سیاست بسیار مفید است که می تواند از خطرات احتمالی بر اقتصاد یک کشور جلوگیری کند. استریلیزاسیون یا Sterilization برخلاف سیاست‌ های دیگر بانک مرکزی، به دنبال ایجاد ثبات در عرضه پولی است و موجب می شود که ارزش پول یک کشور از مرحله کاهش ارزش خارج شود. از این رو بانک مرکزی با این سیاست، تغییرات عرضه پول را سریع خنثی می ‌کند و از عرضه پول در مقابله شوک ‌های خارجی محافظت می ‌کند تا ارزش آن افت نکند.

اگر بخواهیم نگاهی به تاریخچه سیاست استریلیزاسیون بیاندازیم باید بدانید که در نیمه دوم قرن بیستم، سیاست Sterilization با هدف دفاع از ارزش پول ملی به کار گرفته می ‌شد. در آن زمان نیز مانند الان بانک مرکزی از این سیاست برای حفظ ارزش پول ملی یک کشور بهره می گرفت. یا به طور مثال در دهه ۱۹۳۰ و همچنین قرن بیست و یکم، استریلازیسون با هدف مقابله با تقویت ارزش پول ملی در بازار فارکس پیاده می ‌شد. این سیاست از گذشته تاکنون در ثبات دهی ارزش پول کشورها بسیار کارآمد بود و توسط بانک مرکزی اعمال می شد؛ اکنون نیز بانک مرکزی از این سیاست در راستای حفظ ارزش پول ملی استفاده می کند.

استفاده از سیاست استریلیزاسیون برای مقابله با سقوط ارزش پول ملی!

این استراتژی از گذشته تاکنون در اقتصاد بسیار مفید و تاثیرگذار بوده است. شما یک کشور را در نظر بگیرید که از لحاظ اقتصادی بسیار ضعیف شده است و ارزش پول ملی آن در مرز سقوط و نابودی است؛ اکنون باید برای مقابله با این بحران باید چاره ای اندیشید. در این شرایط است که بانک مرکزی وارد صحنه می شود و برای مقابله با سقوط ارزش پول ملی در بازار فارکس به طور مستقیم مداخله می کند. برای تقویت ارزش پول ملی، بانک مرکزی باید تقاضای مصنوعی برای پول ملی خود ایجاد کند زیرا این روش تنها روشی است که می تواند در ثبات دهی اقتصاد یک کشور کارساز باشد. در این جهت بانک مرکزی می ‌تواند از ذخایر ارزی خود برای خرید پول ملی استفاده کند. اگر بانک مرکزی از ذخایر ارزی کشور برای خرید پول ملی استفاده کند، در ابتدا شاهد توقف سقوط ارزش پولی ملی خواهیم بود و به نظر می رسد ارزش پول ملی به مرحله ثبات رسیده است اما پس از این اقدام بانک مرکزی دو اتفاق برای عرضه پول در کشور خواهد افتاد:

 بانک مرکزی با خرید پول ملی، بخشی از پول موجود در اقتصاد را از گردش حذف می‌ کند.

اگر بانک مرکزی در تقویت ارزش پول ملی زیاده ‌روی کند، کسری تراز تجاری بدتر خواهد شد و شرایط بیشتر به نفع واردکنندگان تغییر خواهد یافت تا صادرکنندگان و واردکنندگان سود بسیار زیادی کسب کنند و تراز تجاری نیز از بین می رود. در این صورت پول ملی از کشور خارج خواهد شد و بحران کمبود نقدینگی را تشدید خواهد کرد؛ نتیجه کاهش عرضه پول، فشارهای ضد تورمی است که می تواند زندگی مردم آن کشور را مختل کند؛ فشارهای ضد تورمی به این معنی است که نرخ رشد تورم منفی خواهد شد و قیمت‌ ها ماه به ماه پایین خواهند آمد؛ اگر نرخ بیکاری هم بالا باشد وضعیت اقتصاد رو به وخامت خواهد گذاشت و ممکن است این عدم تراز موجب شکست اقتصادی یک کشور شود.

هنگامی که اقتصاد یک کشور در مرز فروپاشی باشد در چنین وضعیتی، بانک مرکزی برای مقابله با اثرات منفی رو به عقیم ‌سازی یا استریلیزاسیون مداخلات در بازار فارکس خواهد آورد و سیاست Sterilization را اعمال می کند. شاید برای شما هم این سوال پیش آید که بانک مرکزی چگونه این سیاست را در اقتصاد یک کشور اعمال می کند؟ بانک مرکزی با عملیات بازار آزاد اقدام به خرید دارایی‌ های مالی می ‌کند و پول ملی را به سیستم مالی کشور تزریق می ‌کند و بحران کمبود نقدینگی برطرف می ‌شود!

بهتر است بدانید که استریلیزاسیون اگر از سوی بانک مرکزی با هدف مقابله با سقوط ارزش پول ملی انجام شود و بانک مرکزی برای تعادل اقتصادی این سیاست را به کار گیرد، این سیاست تنها در میان‌ مدت کارایی خواهد داشت و در بلندمدت بی اثر خواهد شد؛ اگر علت سقوط ارزش پول ملی، حدس و گمان سرمایه ‌گذاران و شک و تردیدهای سیاسی باشد، با استریلازیسون، مشکل سقوط ارزش پول حل خواهد شد؛ سیاست Sterilization فقط در این مورد بسیار کارساز است.

استفاده از سیاست استریلیزاسیون با هدف مقابله با تقویت ارزش پول ملی!

از گذشته تاکنون بانک مرکزی نقش بسیار اساسی در حفظ ارزش پول ملی کشور دارد و از طریق سیاست Sterilization این کار را انجام می دهد؛ بانک مرکزی می ‌تواند با فروش پول ملی در بازار فارکس، از تقویت ارزش پول ملی جلوگیری کند. این کار باعث می ‌شود تا ذخایر ارزی بانک مرکزی به طور قابل ‌توجهی افزایش یابد اما در مقابل، حجم بزرگی از پول ملی در سیستم مالی کشور به گردش می‌ افتد که عرضه پول را بالا می‌ برد. پولی هم که برای خرید دارایی ‌های خارجی مثل ارز خرج شده هم به سایر کشورها می ‌رسد؛ در این صورت مقدار بسیار زیادی از پول کشور از آن خارج می شود. افزایش عرضه پول ملی می ‌تواند منجر به تشدید فشارهای تورمی شود و مزیت رقابت صادراتی کشور را در بازارهای جهانی از بین ببرد.

استفاده از روش سنتی استریلیزاسیون اثرات تورمی ناشی از عرضه بالای پول به اینگونه است که بانک مرکزی از عملیات بازار آزاد برای فروش اوراق قرضه دولت استفاده می ‌کند و در بازار آزاد این اوراق را به فروش می گذارد. در این روش، بانک مرکزی با فروش اوراق قرضه به بازار، نقدینگی اضافی را از سیستم مالی جمع می ‌کند و ارزش پول ملی را حفظ می کند.