خرید و فروش هیجانی در بورس

بازار بورس، بازاری بسیار منعطف است و نسبت به هر گونه اخبار و یا رفتاری، حساسیت نشان می‌دهد تا جایی که می‌توان گفت وضعیت یک بازار بورس پویا، نشان‌دهنده وضعیت اقتصادی کشور است. 

بنابراین تصمیم‌گیری در مورد خرید و فروش سهام، نیازمند داشتن آگاهی، تجربه و دانش کافی است. یک سرمایه‌گذار باید نسبت به شرایط اقتصادی کشور، شرایط کلی بورس، وضعیت صنایع، وضعیت شرکت‌های بورسی و مسائل بنیادی اطلاعات کافی داشته باشد. متاسفانه در بین سرمایه‌گذاران، کسانی هستند که با تصمیم‌های احساسی و هیجانی خود، متحمل زیان می‌شوند. به همین دلیل از جمله ملزومات ورود به بازار بورس، پرهیز از تصمیم‌های هیجانی و احساسی است. در این مطلب قصد داریم تا کمی درباره ی خرید و فروش هیجانی در بورس و راه های پیشگیری از آن صحبت کنیم.

علائم و نشانه‌های هیجان در رفتار سرمایه‌گذاران احساسی

خیلی از اوقات در بازار با رفتار عجیب سهام‌داران روبه‌رو می‌شویم. سهامی که تا روز قبل، خریداران کمی داشت، به یکباره و بدون دلیل ارزشمند می‌شود. طرفداران زیادی پیدا می‌کند و خریداران نسبت به خرید آن سهم، هجوم می‌آورند و صف خرید تشکیل می‌دهند! گاهی نیز با انتشار یک شایعه بی‌اساس، سهام یک شرکت معتبر و پرطرفدار بورسی محبوبیت خود را از دست می‌دهد و سهام‌داران زیادی نسبت به فروش آن سهم اقدام می‌کنند.

تشکیل این گونه صف‌ها، هیجانی است. برخی سهام‌داران تحت تاثیر اخبار و شایعات قرار می‌گیرند. بدون دانش و آگاهی کافی عمل می‌کنند و رفتاری هیجانی دارند. آنها دست به خرید و فروش احساسی می‌زنند و دچار ضرر می‌گردند.

برای موفقیت در بازار سرمایه، باید بازار را شناخت و نسبت به روانشناسی بازار آگاه بود. باید دقت کرد تا رفتاری منطقی در پیش گرفت. نباید طمع کرد و نباید ترسید. گاهی افراد به دلیل طمع و سود بیشتر، از سودهای خود محافظت نمی کنند. گاهی نیز از ترس ضرر، نسبت به خرید سهام ارزشمند در کف های قیمتی، تردید می کنند. برخی اوقات نیز بدون آگاهی کافی از شرایط شرکت و نیت فروشندگان و خریداران، به محض ایجاد صف خرید یا فروش و با  تحریک شایعات به صف می‌پیوندند.

بنابراین، برای کامیابی در این بازار باید ثبات روانی و احساسی داشته باشید و  بر اساس اطلاعات درست و تحلیل شده، اقدام کرده و از خرید و فروش هیجانی و احساسی، دوری نمایید. 

سرمایه‌گذارانی که قادر به کنترل احساسات خود نیستند، هیجانی عمل می‌کنند. با افت کمی در قیمت سهام، آن را به فروش می‌رسانند. به اخبار و شایعات بیش از حد اهمیت می‌دهند و این امر بر روی تصمیم‌گیری آنها به شدت تاثیرگذار است. این افراد، قبل از تحقق سود، خوشحالی می‌کنند و قبل از تحقق زیان، ناراحت می‌شوند. گاهی از تحلیل و بررسی قیمت‌ها می‌ترسند و گاهی برعکس، به طور مرتب، قیمت‌ها را بررسی می‌کنند. چنین افرادی معمولا به دانش افراد دیگر تکیه می‌کنند و از حقیقت فرار می‌کنند و دست به تحلیل درست اطلاعات نمی‌زنند. به هر شایعه و خبر، واکنش نشان داده و در نهایت اقدام به خرید و فروش هیجانی می کنند. 

این‌ها در حالی است که یک سرمایه‌گذار موفق قبل از هر اقدامی، عوامل متعددی را مد نظر قرار می‌دهد. بررسی می‌کند که چه فاکتورهایی ممکن است بر قیمت سهام شرکت تاثیر بگذارد. همان‌طور که شایعات و اخبار بی‌اساس بر روی تصمیمات نابخردانه تاثیر می‌گذارند، استفاده از اخبار موثق، تحلیل‌های سنجیده و منابع خبری معتبر نیز در جهت یک تصمیم گیری عاقلانه موثر است.

باید توجه داشته باشید که گاهی اخبار و شایعات نادرست توسط عده‌ای دلال و سفته‌باز ایجاد می‌شود. این سودجویان سعی می‌کنند تا با کاهش قیمت سهام، آنها را در کف قیمتی خود، بخرند و پس از خرید، در جهت افزایش قیمت سهام در بازار، اقدام کنند و همان سهمی که در کف خریده بودند را این بار به قیمتی بالا در بازار بفروشند!

از همه بدتر اینکه بعضی افراد با هیجانی شدن، دست به فروش خانه، ماشین و وسایل ضروری خود می‌زنند و یا با اتخاذ وام‌های سنگین، مقروض می‌شوند و اقدام به خرید سهام به صورت افراطی می‌کنند. این افراد در شرایط نوسانی بازار، متحمل ضرر زیادی می‌شوند و مجبور می‌شوند تا برای همیشه از بازار خارج شوند!

برای جلوگیری از رفتارهای احساسی در بازار سرمایه چه اقداماتی باید انجام داد؟

داشتن یک افق زمانی بلندمدت در سرمایه گذاری، یکی از راه‌های جلوگیری از احساسی عمل کردن در بازار و انجام خرید و فروش هیجانی است. زیرا ریسک در بلندمدت به حداقل خود خواهد رسید. اقدامات کوتاه مدت به تبع یک دید بلندمدت صورت می‌گیرد. دلیلی وجود ندارد که روند صعودی یا نزولی یک سهم، برای همیشه دوام داشته باشد بلکه نوسانی بودن قیمت‌ها یکی از خصلت‌های بازار سهام است. استفاده از تحلیل‌ بنیادی یا تکنیکال، منجر به شناختی منطقی نسبت به آینده یک سهم و یا صنعت می‌شود. با استفاده از این شناخت است که یک سرمایه‌گذار منطقی می‌تواند جایگاه یک سهم را در مسیر مشخص کند و بالا و پایین شدن قیمت آن سهم موجب نگرانی او نشود. زیرا می‌داند این نوسانات مقطعی خواهد بود.

یکی از عادات بد سهام‌داران احساسی، داشتن تعصب نسبت به یک سهم خاص است. این افراد با این که نسبت به شرایط بد سهم آگاه هستند، ولی بدون در نظر گرفتن واقعیت‌، نسبت به فروش آن تعلل می‌ورزند. گاهی با فروش سهم در شرایط بد، نه تنها می‌توان خسارت ناشی از شرایط بد سهم را جبران کرد بلکه می‌توان با خرید یک سهم مناسب به جای سهم فروخته شده، سود خوبی نیز به دست آمد. برخی افراد با داشتن اعتماد به نفس غیرمنطقی که به دنبال تجربه معاملات موفق قبلی به دست آمده است، حاضر به خروج از سهم نمی‌شوند و سرمایه خود را از دست می‌دهند.

از دیگر اقداماتی که باید در جهت جلوگیری از خرید و فروش هیجانی مد نظر قرار داد، داشتن یک سبد سهام و پرتفوی متنوع است. این امر به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری منجر می‌گردد. باید در سبد سرمایه‌گذاری چندین صنعت متفاوت را قرار داد و از سرمایه‌گذاری بر روی تنها یک صنعت خاص پرهیز کرد. زیرا در صورتی که یک صنعت خاص دچار مشکل شود، تقریبا تمام سهم های آن با افت زیادی مواجه خواهند شد.

در مقابل کسانی که ضروریات خود را می‌فروشند تا وارد بازار سرمایه شوند، افرادی که از سرمایه و پول مازاد خود در این بازار استفاده می‌کنند، نسبت به استرس و هیجانات بازار نیز مقاومت بیشتری دارند و منطقی‌تر تصمیم‌ می‌گیرند. متخصصان بازار سرمایه به کسانی که تجربه کمی در این بازار دارند، توصیه می‌کنند تا با مقادیر کمی وارد بازار شوند و خرید و فروش را منطقی و بدون احساس انجام دهند. 

یکی از رفتارهای هیجانی دیگر در بازار که سبب می‌شود تا افراد شتاب‌زده عمل کنند، از دست دادن فرصت می‌باشد. برخی افراد در حسرت سهامی که موفق به خرید آن نشده‌اند، در فرصتی مجدد، شتاب‌زده عمل می‌کنند و ممکن است ضرر زیادی متحمل شوند. به عنوان مثال یک افت کوچک در قیمت را بدون در نظر گرفتن سایر عوامل، به منزله فرصت خرید می بینند غافل از اینکه ممکن است تغییر جهت در روند میان مدت سهم رخ داده باشد. 

نتیجه گیری کلی

با وجود دو خصلت ذاتی و جدانشدنی بازار یعنی نوسانی بودن و عدم قطعیت، احساسی و هیجانی رفتار نکردن کمی سخت است و بیشتر افراد در شرایط نابسامان، تصمیماتی اشتباه می‌گیرند. اما برای جلوگیری از تصمیمات اشتباه ناشی از هیجان بازار یا به حداقل رساندن آنها،  توجه به نکاتی ساده بسیار کمک کننده می باشد. از جمله:

• در این بازار از سرمایه‌های مازاد استفاده نماییم.
• بر اساس منابع خبری و اطلاعاتی موثق تصمیم‌گیری کنیم.
• ترجیحا دیدی بلند مدت داشته باشیم.
• سبد سهام متنوعی داشته باشیم.
• یک استراتژی معاملاتی مناسب برای خود تهیه کنیم و به آن پایبند باشیم.