بازار بورس، منعطف است و نسبت به هر گونه اخبار و یا رفتاری، حساسیت نشان می‌دهد تا جایی که می‌توان گفت وضعیت یک بازار بورسی پویا، نشان‌دهنده وضعیت اقتصادی کشور است. از این جمله می‌توان به اهمیت شاخص بورس پی برد. وضعیت بورس همواره در آستانه سراشیبی قرار دارد و به همین جهت تصمیم‌گیری در مورد خرید و فروش سهام، نیازمند داشتن آگاهی، تجربه و دانش کافی است. یک سرمایه‌گذار باید نسبت به شرایط اقتصادی کشور،شرایط کلی بورس،وضعیت صنایع، وضعیت شرکت‌های بورسی و مسائل بنیادی اطلاعات کافی داشته باشد. متاسفانه در بین سرمایه‌گذاران، کسانی هستند که با تصمیم‌های احساسی و هیجانی خود، متحمل زیان می‌شوند. به همین دلیل از جمله ملزومات ورود به بازار بورس، پرهیز از تصمیم‌های هیجانی و احساسی است.
علائم و نشانه‌های هیجان در رفتار سرمایه‌گذاران احساسی
گاهی در بازار با رفتار عجیب سهام‌داران روبه‌رو می‌شویم. سهامی که تا روز قبل، خریداران کمی داشت، به یکباره و بدون دلیل ارزشمند می‌شود. طرفداران زیادی پیدا می‌کند و خریداران نسبت به خرید آن سهم، هجوم می‌آورند و صف خرید تشکیل می‌دهند! گاهی نیز با انتشار یک شایعه بی‌اساس، سهام یک شرکت معتبر و پرطرفدار بورسی محبوبیت خود را از دست می‌دهد و سهام‌داران زیادی نسبت به فروش آن سهم اقدام می‌کنند.
تشکیل این گونه صف‌ها، هیجانی است. برخی سهام‌داران تحت تاثیر اخبار و شایعات، قرار می‌گیرند. بدون دانش و آگاهی کافی عمل می‌کنند و رفتاری هیجانی دارند. آنها دست به خرید و فروش احساسی می‌زنند و دچار ضرر می‌گردند.
برای موفقیت در بازار سرمایه، باید بازار را شناخت و نسبت به روانشناسی بازار آگاه بود. باید دقت کرد تا رفتاری منطقی در پیش گرفت. نباید طمع کرد و نباید ترسید. گاهی افراد به دلیل طمع و سود بیشتر، سهم فوق‌العاده‌ای را می‌فروشند تا سهمی دیگر را خریداری کنند و فرصت‌های خوب را از خود می‌گیرند. گاهی نیز از ترس ضرر، سهام خود را در شرایط بد و روزهای منفی بازار به فروش می‌رسانند. گاهی بدون آگاهی کافی از شرایط شرکت و نیت فروشندگان و خریداران، به محض ایجاد صف خرید یا فروش و با تحریک شایعات به صف می‌پیوندند. بنابراین، برای کامیابی در این بازار باید ثبات روانی و احساسی داشته باشید. بر اساس اطلاعات درست و تحلیل شده، اقدام کنید.
سرمایه‌گذاران احساسی، هیجانی عمل می‌کنند. با افت کمی در قیمت سهام، آن را به فروش می‌رسانند. به اخبار و شایعات بیش از حد اهمیت می‌دهند و این امر بر روی تصمیم‌گیری آنها به شدت، تاثیرگذار است. این افراد، قبل از تحقق سود، خوشحالی می‌کنند و قبل از تحقق زیان، ناراحتی می‌کنند. گاهی از تحلیل و بررسی قیمت‌ها، می‌ترسند و گاهی برعکس، به طور مرتب، قیمت‌ها را بررسی می‌کنند. به دانش افراد دیگر تکیه می‌کنند. ار حقیقت فرار می‌کنند و دست به تحلیل درست اطلاعات نمی‌زنند. با هر شایعه و خبر منفی، چون بید می‌لرزند! احساسی عمل می‌کنند و دست به خرید و فروش غیرمنطقی می‌زنند!
این‌ها در حالی است که یک سرمایه‌گذار موفق قبل از هر اقدامی، عوامل متعددی را مد نظر قرار می‌دهد. بررسی می‌کند که چه فاکتورهایی ممکن است بر قیمت سهام شرکت تاثیر بگذارد. گاهی عوامل درونی و بیرونی یک صنعت سبب می‌شود تا قیمت سهم بیشتر از قیمت بازار بورس گردد. همان‌طوری که شایعات و اخبار بی‌اساس بر روی تصمیمات نابخردانه تاثیر می‌گذارند، استفاده از اخبار موثق، تحلیل‌های سنجیده و منابع خبری معتبر نیز در جهت مثبت موثر است.
گاهی اخبار و شایعات نادرست توسط عده‌ای دلال و سفته‌باز ایجاد می‌شود. این سودجویان سعی می‌کنند تا با کاهش قیمت سهام، آنها را در کف قیمتی خود، بخرند و پس از خرید، در جهت افزایش قیمت سهام در بازار، اقدام کنند. همان سهمی که در کف خریده بودند را این بار به قیمت بالا در بازار بفروشند!
متاسفانه گاهی نیز، افراد با هیجانی شدن دست به فروش خانه، ماشین و وسایل ضروری خود می‌برند و یا با اتخاذ وام‌های سنگین، مقروض می‌شوند و اقدام به خرید سهام به صورت افراطی می‌کنند. این افراد در شرایط نوسانی بازار، متحمل ضرر زیادی می‌شوند و مجبور می‌شوند تا برای همیشه از بازار بورس خارج شوند!
برای جلوگیری از رفتارهای احساسی در بازار سرمایه چه اقداماتی باید انجام داد؟
داشتن یک افق زمانی بلندمدت در سرمایه گذاری، یکی از راه‌های دیگر برای جلوگیری از هیجانی عمل کردن در بازار است. زیرا ریسک در بلندمدت به حداقل خود خواهد رسید. اقدامات کوتاه مدت در تبع یک دید بلندمدت صورت می‌گیرد. دلیلی وجود ندارد که روند صعودی یا نزولی یک سهم، متداوم باشد بلکه نوسانی بودن قیمت‌ها یکی از خصلت‌های بازار بورس است. استفاده از تحلیل‌های بنیادی و یا تکنیکال، منجر به شناختی منطقی نسبت به آینده یک سهم و یا صنعت می‌شود. با استفاده از این شناخت است که یک سرمایه‌گذار منطقی می‌تواند جایگاه یک سهم را در مسیر مشخص کند و بالا و پایین شدن قیمت آن سهم موجی نگرانی او شود. زیرا می‌داند این نوسانات مقطعی خواهد بود.
یکی از عادات بد سهام‌داران احساسی، داشتن تعصب نسبت به یک سهم خاص است. این افراد با این که نسبت به شرایط بد سهم آگاه هستند ولی بدون در نظر گرفتن واقعیت، نسبت به فروش آن تعلل می‌ورزند.گاهی با فروش سهم در شرایط بد، نه تنها می‌توان خسارت ناشی از شرایط بد سهم را جبران کرد بلکه می‌توان با خرید یک سهم مناسب به جای سهم فروخته شده، سود خوبی نیز به دست آمد. برخی افراد با داشتن اعتماد به نفس غیرمنطقی و دید بلند مدت، که به دنبال تجربه سود قبلی و یا احساس شدید یک تحلیل‌گر به دست آمده است، حاضر به خروج از سهم نمی‌شوند و با تکیه بر داشتن دید بلندمدت، سرمایه خود را از دست می‌دهند.
برای این که بتوانید هیجانات را در سرمایه گذاری خود کنترل کنید، می توانید دوره آموزش بورس را مشاهده کنید و برای همیشه با احساسات مخرب در سرمایه گذاری خود خداحافظی کنید.
از دیگر اقداماتی که باید در مدیریت سرمایه‌گذاری مد نظر قرار داد، داشتن یک سبد سهامی و پرتفوی متنوع است. این امر به کاهش ریسک سرمایه‌گذاری منجر می‌گردد. باید در سبد سرمایه‌گذاری چندین صنعت متفاوت را قرار داد و از سرمایه‌گذاری بر روی تنها یک صنعت خاص پرهیز کرد. زیرا در صورتی که یک صنعت خاص دچار مشکل شود، با ضرر زیادی مواجه خواهید بود.
در مقابل کسانی که ضروریات خود را می‌فروشند تا وارد بازار بورس شوند، افرادی که از سرمایه و پول مازاد خود در بورس استفاده می‌کنند، نسبت به استرس و هیجانات بازار نیز مقاومت بیشتری دارند و منطقی‌تر تصمیم می‌گیرند. متخصصان بازار سرمایه به کسانی که تجربه کمی در این بازار دارند، توصیه می‌کنند تا با مقادیر کمی وارد بازار شوند و خرید و فروش را منطقی و بدون احساس انجام دهند.
یکی از رفتارهای هیجانی بازار که سبب می‌شود تا شتاب‌زده عمل شود، از دست دادن فرصت می‌باشد. برخی افراد در حسرت سهامی که موفق به خرید آن نشده‌اند، در فرصت خرید مجدد، شتاب‌زده عمل می‌کنند و ممکن است ضرر زیادی متحمل شوند. برای موفقیت در این بازار باید با دو معقوله اهداف قیمتی و تعیین حد ضرر عمل کرد. از طمع و دودلی دست برداشت. زمان مناسب سود را به دست آورد و در قیمتی مناسب از سهم خارج شد.
نتیجه گیری کلی
با وجود دو خصلت ذاتی و جدانشدنی بازار یعنی نوسانی بودن و عدم قطعیت، احساسی و هیجانی رفتار نکردن کمی سخت است و بیشتر افراد در شرایط نابسامان، تصمیماتی اشتباه می‌گیرند! بنابراین برای جلوگیری از تصمیمات اشتباه ناشی از هیجان بازار باید به مواردی توجه کنیم:
- در این بازار از سرمایه‌های مازاد استفاده نماییم.
- بر اساس منابع خبری و اطلاعاتی موثق تصمیم‌گیری کنیم.
- دیدی بلند مدت داشته باشیم.
- سبد سهامی متنوعی داشته باشیم
