برای این که در یک شرکت یا کارخانه مالکیت داشته باشید، می‌توانید سهام آن را خریداری نمایید. در واقع سهام، کوچک‌ترین واحد برای مالکیت شما در این شرکت‌ها می‌باشد. هرچه تعداد سهام شما بیشتر باشد، میزان مالکیت شما بیشتر است. سهام مطابق ماده 24 اصلاحی قانون تجارت، به شکل زیر تعریف می‌شود.
« سهم بخشی از سرمایه یک شرکت سهامی می‌باشد که دلالت بر میزان مشارکت، تعهدات و منافع صاحب سهم دارد. اوراق مرتبط با سهم، قابلیت مبادله و معامله دارند. »
هر سهامدار به نسبت سهم خود، در شرکت حقوق و منافعی دارد. او با توجه به حق خود می‌تواند در مجمع عمومی رأی دهد و در صورتی که شرکت منحل شود، از دارایی‌های شرکت، نفع ببرد. در ادامه با انواع تقسیم‌بندی سهام آشنا خواهیم شد.
تقسیم بندی انواع سهام با توجه به شکل آن
به طور کلی از نظر اشکال مختلف، سهام به دو دسته با نام و بی نام تقسیم بندی می‌شود.
سهام با نام
بیشتر سهم‌ها از این شکل می‌باشند. در ورقه مربوط به سهام با نام، مشخصات صاحب سهام درج و در دفاتر سهام شرکت‌ها ثبت می‌شود. بنابراین، صاحب سهم مشخص است. سهام عرضه شده و یا مبادله شده در بورس نیز از این شکل سهام می‌باشد. دلیل استفاده از سهام با نام در بورس، از این جهت است که شرکت سهامی ترجیح می‌دهد تا شرکای خود را بشناسد. در زمان‌های قدیم سهام شرکت‌ها به صورت بی نام بود. پس از جنگ جهانی اول در اروپا، کشورهای دشمن با خرید سهام شرکت‌های مهم در کشورهای مخالفشان، قصد اختلال در کارها و یا جاسوسی را داشتند. پس از این مسائل، سهام شرکت‌ها به شکل با نام عرضه شدند.
سهام بی‌نام
در این نوع از سهام، نام دارنده سهم درج نمی‌شود. تمامی حقوق صاحب سهم، به دلیل داشتن سهم است که در قالب ورقه سهام است. برای معامله این ورقه، تنها قبض آن را می‌توان انتقال داد. اگر بخواهیم در یک جمله بیان کنیم، سهام بی‌نام، نوعی سند می‌باشد که وجه حمل دارد. دارنده این سند نیز، تنها مالک آن است. به آسانی مبادله می‌شود و نقدینگی بالایی دارد. اگر کسی نسبت به این برگه ادعایی به جهت تصرف نا به حق داشته باشد، چاره‌ای به جز اثبات در دادگاه ندارد.
تقسیم بندی انواع سهام با توجه به موارد حقوقی سهم
از نظر موارد حقوقی، سهم به سه دسته ممتاز، عادی و انتفاعی تقسیم بندی می‌شود:
سهام ممتاز
به طور معمول، این نوع از سهم حق رأی ندارد. امتیاز این نوع سهم از آن جهت است که در پرداخت سود، نسبت به سهامدارن عادی اولویت داده می‌شود. یعنی حتی با وجود زیان ده بودن شرکت نیز، سود سهام ممتاز باید پیش از سود سهام عادی پرداخت شود. این سود، درصدی ثابت از مبلغ اسمی است که البته مقدار آن از پیش تعیین شده است و در اختیار مجمع هم نیست.
سهام عادی
بخش عمده‌ای از سهام انتشار یافته شرکت عادی می‌باشد. صاحبان سهام عادی، در مجامع عمومی حق رأی دارند. آنها سود تقسیم شده شرکت را نیز دریافت می‌کنند. این افراد مالکین اصلی شرکت هستند. سود این نوع از سهام، تضمین شده نیست. با کسب سود شرکت، صاحبان سهام عادی نیز، سود می‌برند. هر سهامدار سهام عادی به ازای هر سهم، یک حق رأی دارد. او با توجه به حق خودش می‌تواند در کنترل یا اداره شرکت، دخالت کند.
سهام انتفاعی
شرکت به دلایلی این سهم را به منظور منفعت به سهامدار واگذار می‌کند. صاحب سهام انتفاعی، در شرکت مالکیتی ندارد. او تنها از سود سهم، نفع می‌برد. حتی صاحب سهم نمی‌تواند در زمان تصفیه شرکت نیز، ارزش اسمی آن را دریافت نماید. بیشترین مورد استفاده از این نوع سهام، به جهت استهلاک سرمایه شرکت است.
تقسیم بندی انواع سهام با توجه به ماهیت آورده
سرمایه یک شرکت از مجموع آورده‌های نقدی (یا پولی) و غیرنقدی (در قالب ساختمان، تجهیزات، ماشین آلات، اتومبیل، لوازم اداری، مواد اولیه و مواردی از این دست) شرکای شرکت تامین می‌شود.
سهام نقدی
افرادی که به خصوص در زمان تاسیس یک شرکت، پول و یا آورده نقدی به شرکت می‌آورند، مستحق دریافت سهامی به نام سهام نقدی می‌شوند. در بیشتر حالت‌ها یا ارزش کامل این سهام به صورت نقدی پرداخت می‌شود و یا این که بخشی از آن که عمده سهام است، به صورت نقدی داده شده است و قسمتی دیگر نیز، به صورت تضمین و تعهد به این افراد، داده می‌شود.
سهام غیرنقدی
اشخاصی نیز وجود دارند که به خصوص در زمان تاسیس شرکت، آورده‌هایی غیرنقدی به شرکت می‌دهند. کارشناس رسمی وزارت دادگستری مسئولیت بررسی و ارزش گذاری آورده غیرنقدی را دارد. گزارش این بررسی نیز، به مجمع عمومی موسس تحویل داده می‌شود. ممکن است تا این آورده در مجمع تصویب نشود. بنابراین، مهلتی به مدیون داده می‌شود تا در یک فرصت یک ماهه نسبت به تامین این کسری که مربوط به ارزش آورده غیر نقدی است، کاری انجام دهد. شخص مدیون متعهد است تا دینش را به طوری نقدی ادا کند. در صورتی که او نتواند کاری در این قبال، انجام دهد، تعهدش مبنی بر خرید سهام غیرنقدی، باطل می‌شود و شرکت فرد دیگری را که از میان پذیره‌نویسان شرکت می‌باشد، جایگزین این شخص می‌کند.
انواع سهام با توجه به تقسیم‌بندی‌های دیگر
می‌توانیم از جهات و تقسیم‌بندی‌های دیگری نیز اشکالی از سهم داشته باشیم. در ادامه با تقسیم بندی‌های دیگری از اشکال سهام آشنا می‌شویم.
سهام موسس
موسسین شرکت در زمان تاسیس شرکت سهامی، خدماتی ارائه می‌دهند. به سهامی که پس از تصویب مجمع عمومی و در ازای خدمات موسسین داده می‌شود، سهام موسس می‌گویند. سهامدارن این نوع سهام، نسبت به اداره امور شرکت، هیچ گونه حقی ندارند بلکه تنها بخشی از منافع شرکت در قالب سود سهام به ایشان تعلق می‌گیرد. در زمان تصفیه شرکت نیز، علاوه بر سرمایه باقی مانده از بخشی از دارایی شرکت، بهره‌مند خواهند شد.
سهام مدیریتی
دارنده این سهم میزان قابل توجهی از سهام شرکت را در اختیار دارد. وی طبق اساسنامه شرکت، مختار است تا دست کم یک نفر را به عنوان عضو هیئت مدیره شرکت، منصوب کند. این سهم موجب می‌شود تا حقوقی مربوط به سهامداران اصلی شرکت حاصل شود. سهامداران مدیریتی مالک میزان زیادی از سهام شرکت هستند. پس این حق را دارند که با حضور در هیئت مدیره در تصمیم‌گیری‌های شرکت، دخالت کنند.
سهام جایزه
همان طوری که در مقاله مربوط به سهام جایزه نیز گفته شد، این نوع سهام پس از افزایش سرمایه شرکت به سهامدار اعطا می‌شود. این افزایش سرمایه از محل سود انباشته پرداخت می‌گردد. می‌توانیم بگوییم که شرکت در عوض پرداخت سود نقدی، این سهام را پرداخت می‌کند. دقت داشته باشید که معمولا پس از منتشر شدن سهام جایزه، متناسب با تعداد انتشار، قیمت سهام نیز در بورس، کم می‌شود. به دلیل اصلاح ساختار مالی و همچنین، معافیت مالیاتی ناشی از تبدیل اندوخته‌ها به حساب سرمایه، پس از مدتی قیمت سهم، افزایش پیدا می‌کند. بنابراین، افزایش تعداد سهام سبب می‌شود تا سهامدارن سود کسب کنند.
نتیجه گیری
در این مقاله درباره سهام شرکت‌های بورسی توضیحی دادیم و سپس به تقسیم بندی انواع سهم پرداختیم. این تقسیم بندی‌ها با توجه به شکل، موارد حقوقی، ماهیت آورده و دسته بندی‌های دیگر، انجام می‌شود. برای خواندن مطالب بیشتر می‌توانید از مقالات موجود در سایت در ارتباط با سهام جایزه، سود انباشته، شرکت‌های سهامی، مجمع عمومی و موارد دیگر، که در سایت موجود است، استفاده کنید. همچنین، به شما پیشنهاد می‌کنیم تا جهت داشتن دیدی باز در خرید سهام، از آموزش‌های مرتبط با تحلیل تکنیکال و تحلیل بنیادی که در سایت استاد علیرضا محرابی ارائه می‌شود، بهره‌مند شوید.
نظر بدهید