اختیار معامله چیست؟

به صورت کلی اختیار معامله، قراردادی دوطرفه بین خریدار و فروشنده است 

خریدار قرارداد اختیار معامله، در ازای پرداخت مبلغ مشخص شده ای، حق خرید یا فروش دارایی ذکر شده در قرارداد را، در زمانی مشخصی با قیمتی که هنگام بستن قرارداد تعیین شده، دارد.  

خریدار قرارداد اختیار معامله این حق را دارد که یا قرارداد خود را اعمال کند یا کلاً بیخیال شود؛ ولی فروشنده موظف است به قرارداد پای بند باشد (درصورت اعمال).

به مثال زیر توجه کنید

برای مثال سهام نمادی از قیمت 2700 تومان طی دو ماه آینده با رشد 300 تومانی همراه می شود و به 3000 تومان می‌رسد. بر اساس این تحلیل، سرمایه گذاران می‌توانند اختیار معامله دو ماه آینده این سهام را با قیمت 100تومان بخرند؛ در صورتی که پس از دو ماه قیمت سهام 300 تومان یا بیشتر، افزایش پیدا کرده باشد، سهامداران می‌توانند قیمت 2700 تومان را بدهند و سهام را بخرند. در صورتی که قیمت سهام کاهش پیدا کند، سهامداران همان 100 تومانی را ضرر میکنند که در ابتدا بابت خرید اختیار معامله خرید پرداخت کرده‌ است. می توانید تمامی مباحث مربوط به موضوع اختیار معامله را در مقالات آموزش حرفه ای سرمایه گذاری در بورس وب سایت مطالعه کنید. 

درک اختیار معامله

 اختیار معامله با افزودن حرف “ضـ” به ابتدای بخشی از نماد شرکت‌های مذکور ایجادمی‌شود. برای مثال: ضخود (اختیار خ خودرو)، ضفملی، ضفولا. نمادها علاوه بر حروف مذکور شامل تاریخ اعمال و قیمت اعمال نیز هستند. به عنوان مثال “اختیارخ خودرو-۳۰۰0-۱۳۹۵/۱۱/۲۷ (ضخود۰۰۵)” نشان دهنده اختیار خرید خودرو در تاریخ ۱۳۹۵/۱۱/۲۷ با قیمت ۳,۰۰۰ ریال است. قیمت ۳۰۰۰ ریال قیمت مورد پیش بینی شده در تابلوی معاملاتی روز ۲۷ بهمن ۹۵ است.  اما قیمت خرید اختیار خرید ضخود ۰۰۵، ۲۵۰ ریال است.

هر اختیار خرید شامل چند سهم نماد است؟

در حال حاضر هر اختیار خرید شامل 1000 تعداد سهم نماد مورد نظر در تاریخ اعمال است.

نکته

معاملات اختیار خرید بدون دامنه نوسانی است.

از مفهوم اختیار فروش در چه جایی استفاده می کنند؟

اختیار فروش برای زمانی است که فعالان بازار سرمایه بر اساس تحلیل‌های بورسی خود، پیش‌بینی می‌کنند که قیمت سهامی در آینده کاهش پیدا می‌کند.

اگر قیمت سهام افزایش یابد، اختیار فروش کم‌ارزش مى‌شود.

اختیار فروش با قیمت چیست؟

در این میان اگر قیمت سهام کمتر از قیمت اعمال باشد، اختیار فروش را باقیمت گویند. از طرفی ذکر این موضوع نیز بسیار حائز اهمیت است که گاهی از مواقع بهتر است، اختیار فروش باقیمت را قبل از انقضاء اعمال نمود. اگر قیمت سهام بیش از قیمت اعمال باشد، آن اختیار فروش را بى‌قیمت گویند؛ این نوع اختیار معامله هیچ‌گاه نباید اعمال شود و بالاخره اگر قیمت سهام برابر قیمت اعمال شود، اختیار فروش را به قیمت گویند.

به صورت کلی از نظر نحوه اعمال، اختیار معاملات به سه دسته تقسیم می شوند؛ 

• دسته اول، اختیار معامله آمریکائى است که در هر زمانى از طول دوره خود قابل اعمال است.
•  دسته دوم نیز اختیار معامله اروپائى است که فقط در تاریخ انقضاء قابل اعمال است. 
• دسته سوم اختیار خرید برمودایی : نوعی دیگر از ا‌‌ختیار معامله است که ممکن است در تاریخ‌های مشخص شده از قبل یا قبل از سررسید اعمال شود (ترکیبی از آمریکایی و اروپایی)

<<در بورس اوراق بهادار تهران قرارداد‌های اختیار معاملات، اختیار معاملات از نوع اروپایی هستند و فقط در سر رسید‌ قابلیت اعمال خواهند داشت.>>

ذکر این نکته نیز بسیار حائز اهمیت است که اگر سهام شرکت بورسی افزایش سرمایه دهد یا سود سهمى اعلام کند، در تعداد سهام استاندارد قرارداد استثنائى رخ مى‌دهد؛ در این صورت، تعداد سهم‌هایى که توسط قرارداد استاندارد مشخص مى‌شوند، با توجه به تغییر سرمایه شرکت تعدیل مى‌شوند.

به‌عنوان نمونه اگر در مثال قبل شرکت ایران خودرو ۱۵ درصد سود سهمى اعلام کند، تعداد سهم‌هاى قرارداد از ۱۰,۰۰۰ به ۱۱,۵۰۰ سهم تغییر پیدا مى‌کند. بنابراین دانستن اختیار معاملات، عاملی بسیار مهم برای انتخاب بهترین روش سرمایه گذاری در بورس محسوب می شود که می توان اطلاعات کاملتری در رابطه با این موضوع را در وب سایت ما پیگیری کنید. 

بیمه سهم (قرارداد اختیار فروش تبعی)

اوراق اختیار فروش تبعی موسوم به بیمه سهام طرحی است که علاوه بر تضمین اصل سرمایه افراد، سود آوری را برای سرمایه‌گذاران تضمین می‌کند. فرض کنید شما دارنده سهامی هستید که برای آن بیمه سهام نیز عرضه می‌شود. اگر بیمه سهام را خریداری نکنید، ممکن است چند ماه بعد سهام مزبور با افزایش یا کاهش قیمت مواجه شود و شما نیز در صورت تمایل به فروش ممکن است سود کنید یا متضرر شوید اما اگر اقدام به خرید بیمه سهام نمایید، حداقل سود سالیانه 20 درصدی در سررسید مربوط تضمین می‌شود.

لطفاً توجه کنید

فرض کنید سهامی به قیمت 1000 ریال در بازار موجود است که شما می‌توانید با پرداخت 150 ریال آن را بیمه کنید. بر این اساس، اگر 6 ماه بعد که زمان سررسید بیمه است، قیمت سهام به 800 ریال تنزل یابد، می‌توانید با ارائه بیمه و سهام به کارگزاری، سهام را به قیمت 1100 ریال به فروش رسانید. (سود سالیانه معادل 20 درصد است که برای 6 ماه 10 درصد خواهد شد). اگر هم خود سهام مثلاً به قیمت 1200 ریال بود، بدون استفاده از اوراق بیمه،‌ سهام را عرضه می‌نمایید.

باید توجه داشت که بیمه سهام برای برخی سهم‌ها عرضه شده است و بعلاوه برای استفاده از آن باید سهم مربوط را تا زمان سررسید نگهداری نمایید. بدین ترتیب اگر پیش از تاریخ اعمال بیمه (یعنی تاریخی که در آن زمان می‌توان از بیمه استفاده کرد) بنا به صلاحدید اقدام به فروش سهم خود نمایید، بیمه آن نیز از بین می‌رود.

بیمه کردن سهام در اصل اوراق اختیار فروش تبعی است و به این معنی است که در این ابزار حرکات، نوسانات و زیان سهام بیمه می‌شود. یعنی سهامدار عمده اوراق را می‌فروشد و کسی که این اوراق را خریداری می‌کند، در صورت پایین‌تر آمدن قیمت سهم، ‌زیان آن جبران می‌شود.

نکته مهم این است که تنها سهامدار عمده می تواند از این ابزار استفاده کند. امکان بیمه کردن سهم ابزار خوبی است و اطمینان در بازار را فراهم می‌کند و سهامداران عمده می‌توانند از این ابزار که هزینه ندارد استفاده کنند.

طرح بیمه سهام از طریق “عرضه اختیار فروش تبعی برای سهام شرکت‌های پذیرفته شده در بورس تهران” در روز ۱۶ مرداد ۹۱ توسط شورای عالی بورس به تصویب رسید.

<<به صورت حراج پیوسته بوده و فقط عرضه کننده مجاز به فروش است.>>

ارائه درخواست اعمال از سوی سهامدار و از طریق کارگزار وی به بورس حداکثر تا ساعت ۱۳ روز اعمال می شود.

بیمه سهام

خریدار نمی تواند بیش از تعداد سهام پایه ای که در اختیار دارد، از اوراق اختیار فروش تبعی خریداری کند لذا تعداد اوراق اختیار فروش تبعی معتبر در پایان هر روز معاملاتی حداکثر می تواند معادل دارایی سهامدار در سهم پایه باشد. در صورتی که تعداد اوراق اختیار فروش تبعی تحت مالکیت سهامدار از تعداد سهم پایه تحت مالکیت وی در پایان هر روز بیشتر شود، اوراق اختیار فروش تبعی مازاد، باطل شده و عرضه کننده تعهدی در قبال آن نخواهد داشت.

<<این اوراق، معاملات ثانویه نداشته و خریداران حق فروش مجدد این اوراق را ندارند>>

بازار اوراق فروش تبعی در حال حاضر شاهد جابجایی عمدتاً بلوکی میان سهامداران حقوقی بزرگ است و ردپای خریداران حقیقی در این معاملات کمتر دیده می‌شود. عدم آشنایی برخی سهامداران با این ابزار در کنار عرضه محدود و خریدار از پیش تعیین شده می‌تواند از اصلی‌ترین دلایل فراگیر نشدن این اوراق در میان اهالی بورسی باشد.

همانطور که در مطلب بالا مطالعه کردید مبحث اختیار معامله یکی از مهمترین مباحث در بحث روش های سرمایه گذاری در بورس  است که لازمه یادگیری برای تمامی افرادی است که قصد ورود به بازار بورس ایران را دارند.