نحوه تعیین حد ضرر در بورس

هنگام تصمیم گیری برای خرید یا عدم خرید یک سهم، نکات زیادی وجود دارد که باید در نظر گرفته شوند. دستور حد ضرر یا حد زیان، یکی از این عوامل می باشد. هنگامی که به درستی استفاده می شود، یک سفارش حد ضرر می تواند دنیای متفاوتی را ایجاد کند و همه می توانند از این ابزار بهره مند شوند.

مفهوم سفارش حد ضرر

دستور حد ضرر (Stop-loss Order) سفارشی است که توسط یک کارگزار برای خرید یا فروش (در بازارهای دو طرفه) یک سهام خاص پس از رسیدن سهام به قیمت مشخصی انجام می شود. حد زیان برای محدود کردن زیان سرمایه گذار در یک پوزیشن معامله ی سهام (یا سایر دارایی ها مانند ارزهای دیجیتال) طراحی شده است. به عنوان مثال، تعیین یک دستور توقف ضرر برای 10٪ کمتر از قیمتی که سهام را خریداری کرده اید، ضرر شما را به 10٪ محدود می کند. فرض کنید سهام مایکروسافت (MSFT) را به قیمت هر سهم 20 دلار خریداری کرده اید و بلافاصله پس از خرید سهام، یک دستور توقف ضرر به قیمت 18 دلار وارد می کنید. اگر سهام به زیر 18 دلار سقوط کرد، سهام شما به طور اتوماتیک فروخته خواهد شد.

نکته: در پنل های معاملاتی کارگزاری های بورس ایران، به دلیل وجود دامنه نوسان، امکان ست کردن اتوماتیک دستور حد ضرر وجود ندارد. بنابراین تنها راهی که برای استفاده از این ابزار وجود دارد این است که مقدار حد زیان و ضرر خود را قبل از خرید سهم تعیین کنید و قیمت آن سهم را در هر روز معاملاتی دنبال کنید و در صورتیکه قیمت آن به محدوده مورد نظر شما رسید، سفارش فروش خود را در پنل معاملاتی قرار دهید.

در صورتی که در بازاری غیر از بورس ایران مانند ارزهای دیجیتال فعالیت می کنید، احتمالا با سفارشات stop-limit آشنایی دارید. این سفارشات مشابه سفارشات حد ضرر می باشند. با این حال، همانطور که از نام آنها مشخص است، محدودیتی در قیمتی که آنها اجرا می شوند، وجود دارد. به این صورت که دو قیمت در دستور stop-limit مشخص می شود: قیمت stop که با رسیدن قیمت به آن، سفارش شما ثبت می شود و قیمت limit که سفارش شما در آن قیمت انجام می گیرد. پس بنابراین در این حالت به جای اینکه سفارش فروش در قیمت حال حاضر بازار انجام شود، به یک سفارش با قیمتی مشخص (قیمت limit) تبدیل می شود که فقط در همان قیمت اجرا می شود.

مزایای حد ضرر

یک مزیت دستور حد زیان این است که اجازه می دهد تصمیم گیری عاری از هرگونه احساسات باشد. بعضی از مردم ممکن است روی سهمی که خریداری می کنند، تعصب داشته باشند! به عنوان مثال، آنها ممکن است این باور غلط را حفظ کنند که اگر به یک سهم فرصت بیشتری بدهند، دوباره به روند مثبت بر میگردد. در واقع، این تاخیر ممکن است فقط باعث افزایش ضرر ها شود.

مهم نیست که چه نوع سرمایه گذاری هستید، باید بتوانید به راحتی علت مالکیت سهام خود را شناسایی کنید. به عنوان مثال معیارهای یک سرمایه گذار ارزشی با معیارهای یک معامله گر فعال متفاوت خواهد بود. مهم نیست که استراتژی چیست، استراتژی تنها در صورتی جواب می دهد که به آن پایبند باشید. بنابراین، اگر شما یک سرمایه‌گذار خرید و نگهداری برای بلند مدت هستید، سفارش‌های حد ضرر احتمالا در استراتژی شما کاربرد کمتری دارند.

بنابراین اگر می‌خواهید سرمایه‌گذار موفقی باشید، باید به استراتژی خود اطمینان داشته باشید. این به معنای اجرای برنامه خود است. مزیت دستورهای توقف ضرر این است که می توانند به شما کمک کنند در مسیر خود بمانید و از آمیخته شدن قضاوت شما با احساسات جلوگیری کنند.

در نهایت، مهم است که بدانید که سفارشات توقف ضرر تضمینی برای کسب درآمد در بازار سرمایه نیست. هنوز باید تصمیمات هوشمندانه ای برای سرمایه گذاری بگیرید. اگر این کار را نکنید، به همان اندازه که بدون حد زیان پول از دست می دهید، متحمل زیان خواهید شد (فقط با نرخ بسیار آهسته‌تری).

دستور حد ضرر برای ماندن در سود

دستورات حد ضرر به طور سنتی به عنوان راهی برای جلوگیری از ضرر در نظر گرفته می شوند. با این حال، یکی دیگر از کاربردهای این ابزار ماندن در سود است. در این مورد، گاهی اوقات از دستورات حد ضرر با عنوان "حد تریلینگ" یاد می شود. در اینجا، دستور توقف ضرر در سطح کمتری از قیمت فعلی بازار (نه قیمتی که آن را خریداری کرده‌اید) تنظیم می‌شود. با نوسانات قیمت سهام، قیمت حد زیان نیز تعدیل می‌شود. مهم است که به خاطر داشته باشید که اگر قیمت سهم شما افزایش یابد، سود غیرقابل تحققی خواهید داشت چرا که شما تا زمانی که آنرا نفروشید، سودی محقق نکرده اید. استفاده از یک حد تریلینگ به شما اجازه می دهد تا مطمئن شوید که معامله ی شما در سود بسته می شود.

مثالی که در بندهای قبل در مورد خرید سهام مایکروسافت بیان کردیم، پی می گیریم. در این مثال شما هر سهم را به قیمت 20 دلار خریداری کرده بودید. فرض کنید که یک دستور حد ضرر را برای 10٪ کمتر از قیمت فعلی یعنی 18 دلار تعیین کرده اید اما قیمت سهام بدون اینکه به حد زیان شما برسد، پس از مدتی به 30 دلار افزایش می یابد. شما در این حالت یک سود تحقق نیافته دارید چرا که هنوز سهام خود را نفروخته اید. حال اگر شما همچنان روی افزایش قیمت این سهم خوشبین هستید، در این حالت برای اینکه مطمئن باشید معامله ی شما با سود بسته می شود، قیمت حد زیان خود را افزایش داده و روی 27 دلار قرار می دهید. در بدترین سناریو، اگر قیمت سهم افت کرده و حد ضرر شما را ببیند، معامله ی شما همچنان با سود بسته خواهد شد.

معایب حد ضرر

نقطه ضعف اصلی این است که یک نوسان کوتاه مدت در قیمت سهام می تواند قیمت حد ضرر را فعال کرده و شما را وادار به فروش سهم کند. نکته کلیدی انتخاب یک درصد مشخص برای حد ضرر است که به سهام اجازه می دهد روزانه نوسان داشته باشد و در عین حال از ریسک نزولی شدن روند، تا حد ممکن جلوگیری کند. به عنوان مثال تعیین یک دستور توقف ضرر 5 درصدی برای سهامی که سابقه نوسان 10 درصد یا بیشتر را در طی دو روز دارد، ممکن است بهترین استراتژی نباشد. 

به طور کلی هیچ قانون سفت و سختی برای سطحی که باید در آن حد زیان را قرار داد، وجود ندارد. این موضوع کاملاً به سبک سرمایه گذاری فردی شما بستگی دارد. یک معامله گر فعال یا نوسانگیر ممکن است از سطح 5٪ استفاده کند، در حالی که یک سرمایه گذار بلند مدت ممکن است 20٪ یا بیشتر را انتخاب کند.

یکی دیگر از معایب حد ضرر در بازارهای دارای محدودیت دامنه نوسان، این است که ممکن است نتوانید به طور صد در صد به آن پایبند باشید. فرض کنید قیمت حد زیان شما در یک سهم 1000 تومان است و هنگامی که پنل معاملاتی خود را باز می کنید، مشاهده می کنید که سهم در 970 تومان صف فروش تشکیل داده است. در این حالت حتی اگر سفارش فروش خود را در قیمت صف فروش قرار دهید و این سفارش پس از مدتی در همان روز انجام شود، باز هم سهم خود را به طور دقیق در قیمتی که برای حد زیان تعیین کرده بودید، نفروخته اید. البته این سناریو می تواند یک سناریوی خوشبینانه باشد چرا که ممکن است سهم شما نه تنها در آن روز، بلکه در روزهای معاملاتی بعد نیز در صف فروش قفل باشد و شما مجبور شوید سهمتان را در قیمتی که فاصله نسبتا زیادی با حد ضررتان دارد، به فروش برسانید.

سخن پایانی

دستور حد ضرر یک ابزار ساده است اما بسیاری از سرمایه گذاران در استفاده موثر از آن شکست می خورند؛ چه برای جلوگیری از زیان های بیش از حد و چه برای قفل کردن سود. تقریباً همه سبک های سرمایه گذاری می توانند از این ابزار بهره مند شوند. امیدواریم که هرگز مجبور به استفاده از آن نشوید، اما خوب است بدانید که در صورت نیاز، حتما از آن استفاده کنید.