بازارسازهای نقدینگی متمرکز (Centralized Liquidity Market یا CLMM) نوعی از بازارسازهای خودکار (AMM) هستند که در حوزه رمزارزها و امور مالی غیرمتمرکز (DeFi) به کار می روند. بر خلاف AMM های معمول، این مدل ها امکان متمرکزسازی نقدینگی را در بازه قیمتی مشخص فراهم می‌کنند. CLMM با ارائه قابلیت متمرکزسازی نقدینگی این مشکلات را برطرف می‌کند. برای آشنایی بیشتر با این فرآیند تا انتهای مطلب با ما همراه باشید.
مفهوم بازارسازهای خودکار (AMM)
قبل از اینکه CLMM را بشناسیم، بهتر است مروری بر AMMها داشته باشیم:
بازارسازهای خودکار الگوریتم هایی هستند که بدون نیاز به واسطه انسانی (مانند صرافی‌های سنتی)، خریداران و فروشندگان را به هم متصل می کنند. این سیستم ها به تأمین کنندگان نقدینگی (LP) اجازه می دهند دارایی های خود را در استخرهای نقدینگی قرار دهند تا کاربران بتوانند معامله کنند.
فرمول رایج AMM:
بیشتر AMM ها از فرمول معروف x⋅y=kx \cdot y = kx⋅y=k استفاده می‌کنند که در آن:
- xxx: مقدار یک دارایی در استخر (مثلاً ETH)
- yyy: مقدار دارایی دیگر (مثلاً USDT)
- kkk: یک مقدار ثابت (ثابت محصول)
این فرمول تضمین می کند که با هر معامله، قیمت دارایی ها بر اساس نسبت موجودی تغییر می کند.
محدودیت های بازارسازهای سنتی
AMMهای سنتی (مانند یونی سواپ v2 یا سوشی سواپ) نقدینگی را در کل بازه قیمتی بین 000 تا +∞+\infty+∞ توزیع می‌کنند. این محدودیت‌ها شامل:
- هدر رفت نقدینگی: بیشتر نقدینگی در بازه هایی قرار دارد که معاملات کمی در آنها انجام می شود. برای مثال، اگر قیمت فعلی یک ETH برابر 2000 USDT باشد، نقدینگی در بازه‌های خیلی پایین (مثلاً 1 USDT) یا خیلی بالا (مثلاً 1,000,000 USDT) عملاً استفاده نمی شود.
- کارایی پایین سرمایه: تأمین‌کنندگان نقدینگی (LPs) باید مقدار زیادی دارایی در استخر قرار دهند اما تنها بخش کوچکی از آن واقعاً مورد استفاده قرار می گیرد.
- لغزش قیمتی (Slippage): اگر نقدینگی در یک بازه قیمتی کم باشد، خریداران یا فروشندگان بزرگ ممکن است قیمت را به شدت تغییر دهند.
بازارساز نقدینگی متمرکز (CLMM) چیست؟
CLMM با ارائه قابلیت متمرکزسازی نقدینگی این مشکلات را برطرف می‌کند. در این مدل:
- تأمین‌کنندگان نقدینگی (LPs) می توانند دارایی های خود را تنها در بازه قیمتی خاصی قرار دهند.
- به جای توزیع نقدینگی در کل بازه [0,∞][0, \infty][0,∞]، آنها می توانند بازه‌ای مشخص (مثلاً بین 190019001900 تا 210021002100 USDT برای ETH) را انتخاب کنند.
بازارسازان نقدینگی متمرکز چگونه کار می کنند؟
همانطور که در بخش قبل ذکر شد، در یک بازارساز نقدینگی متمرکز (CLMM)، معامله گران محدوده قیمتی خاصی را برای تامین نقدینگی انتخاب می کنند و بر اساس نسبت نقدینگی خود به قیمت فعلی، کمیسیون دریافت می کنند. وقتی قیمت در محدوده انتخاب شده باشد، LP ها می توانند سود کنند اما به محض اینکه قیمت از محدوده انتخاب شده خارج شود، حتی می توانند ضرر کنند. بنابراین مکانیسم یک بازارساز نقدینگی متمرکز (CLMM) به شرح زیر است:
- تعریف محدوده قیمت توسط ارائه دهندگان نقدینگی: در یک CLMM، ارائه دهندگان نقدینگی (کسانی که ارزهای دیجیتال را در دسترس بازار قرار می دهند) می توانند انتخاب کنند که نقدینگی خود را در محدوده قیمتی خاصی متمرکز کنند. بنابراین به جای اینکه نقدینگی خود را در کل محدوده قیمتی (صفر تا بی نهایت) پخش کنند، آن را فقط در محدوده ای قرار می دهند که فکر می کنند بیشترین معاملات در آن انجام می شود. به عنوان مثال، اگر یک جفت ارز دیجیتال مانند ETH/USDT داشته باشیم و یک ارائه دهنده نقدینگی فکر کند که قیمت ETH در آینده بین 1800 تا 2000 دلار خواهد بود، می تواند نقدینگی خود را فقط در این محدوده قیمت قرار دهد.
- استفاده از الگوریتم قیمت گذاری: زمانی که معامله گر می خواهد در محدوده قیمتی معینی معامله کند الگوریتم بازارسازی خودکار، قیمت معامله را با استفاده از نقدینگی متمرکز در آن محدوده محاسبه می کند. از آنجایی که نقدینگی در این محدوده بالاتر است، معاملات با لغزش کمتر و قیمت گذاری دقیق تر انجام می شود.
- اصلاح و تعدیل نقدینگی: اگر قیمت دارایی خارج از محدوده قیمت تعیین‌شده توسط تامین‌کننده نقدینگی حرکت کند، نقدینگی آن دیگر در معاملات استفاده نمی‌شود، مگر اینکه قیمت به آن محدوده بازگردد یا ارائه‌دهنده نقدینگی محدوده قیمت جدیدی را تعیین کند.
این روش اجازه می دهد تا نقدینگی در مناطقی متمرکز شود که احتمال وقوع معاملات بیشتر است، نه اینکه آن را در کل محدوده قیمت پخش کند. این امر باعث افزایش کارایی بازار و کاهش هزینه های مبادلاتی (مانند تغییرات قیمت) می شود. به این ترتیب، CLMM به ارائه دهندگان نقدینگی اجازه می دهد تا با مدیریت بهتر محدوده قیمت، سود بیشتری کسب کنند و همچنین بازار نقدینگی متمرکز و کارآمدتری دارد.
تفاوت بازارسازهای نقدینگی متمرکز با AMM سنتی
در مدل‌های سنتی AMM (مانند یونی‌سواپ نسخه 2)، نقدینگی ارائه‌شده توسط تأمین کنندگان (Liquidity Providers یا LPs) در کل طیف قیمتی یک دارایی توزیع می شود؛ به این معنی که نقدینگی حتی در قیمت هایی که احتمال کمی برای معامله در آنها وجود دارد، قفل می شود و منجر به کارایی کمتر سرمایه می شود. در بازارسازهای نقدینگی متمرکز، تأمین‌کنندگان نقدینگی می توانند نقدینگی خود را فقط در یک بازه قیمتی خاص ارائه دهند. این تمرکز باعث می شود که نقدینگی بیشتری در بازه‌های قیمتی پر تراکنش فراهم شود؛ کارایی سرمایه بالاتر می رود، چرا که نقدینگی به شکلی بهینه تر استفاده می شود.
مزایای بازارسازهای نقدینگی متمرکز
کارایی بالاتر سرمایه: تأمین‌کنندگان نقدینگی می توانند دارایی های خود را در بازه های قیمتی ای که بیشترین تقاضا وجود دارد متمرکز کنند.
کاهش لغزش قیمتی (Slippage): با افزایش تراکم نقدینگی در بازه‌های مشخص، معامله‌گران لغزش قیمتی کمتری تجربه می کنند.
درآمد بیشتر برای LPها: از آنجا که نقدینگی در بازه‌های پرتراکنش متمرکز می شود، LPها می توانند کارمزد بیشتری به دست آورند.
معایب بازارسازهای نقدینگی متمرکز
ریسک مدیریت نقدینگی: تأمین‌کنندگان باید به دقت بازه‌های قیمتی را انتخاب کنند و در صورت نوسان شدید قیمت، نقدینگی آنها ممکن است خارج از بازه تعیین شده باشد.
پیچیدگی بیشتر: نسبت به AMM های سنتی، مدیریت و تنظیم بازه‌های قیمتی نیاز به دانش بیشتری دارد.
نمونه‌های بازارسازهای نقدینگی متمرکز
یکی از معروف ترین پیاده سازی‌های بازارساز نقدینگی متمرکز، یونی سواپ نسخه 3 (Uniswap v3) است. این پروتکل به تأمین‌کنندگان نقدینگی اجازه می دهد تا نقدینگی خود را به صورت متمرکز ارائه دهند.
کاربردهای بازارسازهای نقدینگی متمرکز
- صرافی های غیرمتمرکز (DEX)
- مدیریت دارایی های دیجیتال
- ایجاد بازار برای دارایی هایی با حجم معاملات پایین یا نوسانات بالا
پیاده‌سازی‌های برجسته CLMM
-
Uniswap v3: یونی سواپ اولین پروتکلی بود که مفهوم نقدینگی متمرکز را در نسخه 3 معرفی کرد.
-
PancakeSwap v3: مشابه یونی سواپ، با قابلیت ارائه نقدینگی متمرکز در بایننس اسمارت چین (BSC).
-
SushiSwap Trident: مدل جدید سوشی سواپ برای رقابت با یونی سواپ.
-
Curve Finance: با تمرکز بر استیبل کوین ها، این پروتکل از نوعی استراتژی متمرکزسازی نقدینگی استفاده می‌کند.
نظر بدهید