مدیریت مالی

تأمین نیازهای مالی کسب‌و‌کارها، شرکت‌ها، سازمان‌ها و بنگاه‌ها، از جمله مسائل پراهمیت است و چنان‌چه هر کدام با مشکلی مالی مواجه شوند، کل حیات آن نهاد به خطر خواهد افتاد! با توجه به این نکته در این مقاله سعی داریم تا به تشریح و تبیین مدیریت مالی و فرآیندهای مرتبط به آن بپردازیم.

در یک جمله، مدیریت مالی به معنای برنامه‌ریزی، سازمان‎‌دهی، هدایت و کنترل کلیه‌ی فعالیت‌های مالی یک شرکت مثل تأمین بودجه و استفاده از وجوه است. همچنین، به کارگیری اصول مدیریت در منابع مالی شرکت نیز توسط مدیریت مالی صورت می‌پذیرد.

مدیریت مالی نوعی تحلیل است که مبتنی بر اصول علم اقتصاد بوده و هدف آن دستیابی به حداکثر دارایی‌های مالی و افزایش بهره‌وری در سرمایه‌گذاری است. این دانش با استفاده از داده‌های مالی سبب تصمیم‌گیری‌های مهمی خواهد شد. به علاوه دانشی است که به طور دائم در حال تغییر بوده و دارای چشم‌انداز جهانی است.

به طور خلاصه هدف مدیریت مالی در یک شرکت رسیدن به سودآوری بالا و افزایش ثروت سهام‌داران شرکت می باشد.

 حوزه های مدیریت مالی 

مدیریت مالی دارای سه حوزه است که در ادامه به بیان آن‌ها خواهیم پرداخت:

مدیریت مالی مربوط به کسب و کار

در این حوزه تمرکز بر روی پروسه‌های مالی بنگاه‌های کسب و کار است که ممکن است همین موضوع سبب تصمیم‌گیری‌های مالی در واحدهای متعدد تجاری آن کسب‌و‌کار شود. در این‌جا، یک مدیر مالی به مسائلی چون حفظ و نظارت بر نقدینگی شرکت، مدیریت امور مرتبط با بدهی‌ها و وام‌های بانکی و همچنین منتشر کردن اوراق قرضه یا سهام می‌پردازد.

مدیریت مالی در سرمایه‌گذاری

در این حوزه با مسائلی چون رفتار بازارهای مالی و قیمت‌گذاری اوراق بهادار مواجه هستیم. وظیفه‌ی مدیر مالی در این حوزه اموری چون ارزش‌گذاری سهام و ارزیابی بازدهی سبد سرمایه‌گذاری شرکت است.

مدیریت مالی در موسسات مالی

این حوزه بیشتر در رابطه با شرکت‌های مالی و بانکی است.

تاریخچه مختصر مدیریت مالی

در طی قرون هجده و نوزده میلادی، مدیریت مالی شاخه‌ای از اقتصاد کاربردی محسوب می‌شد. در کشور آمریکا پس از احداث راه‌آهن، بازار محصولات گسترش یافت و شرکت‌های بزرگ آمریکایی با یکدیگر ادغام شدند. این باعث شد تا عملاً نیمی از صنایع تولیدی تنها تحت نظارت ۷۸ شرکت اصلی قرار بگیرد! بنابراین در آن زمان، مدیریت ساختار سرمایه، به مهم‌ترین وظیفه‌ی مدیران مبدل گشت. این ابتدای رشد فرآیندهای مالی و تحلیل آن‌ها بود.

در دهه‌ی 1920 میلادی صنایع بزرگی چون صنایع شیمیایی، فولاد و خودروسازی شروع به رشد نمودند. این شرکت‌ها در سال‌های اولیه این دهه با افزایش حاشیه سود و کاهش موجودی روبه‌رو شدند و ساختارهای مالی از توجه بیشتری برخوردار شدند. تغییر قیمت در محصولات منجر به اهمیت کنترل نقدینگی و ساختار سرمایه در صنایع و شرکت‌ها شد. در سال 1929 بود که آمریکا با بحران و رکود اقتصادی غیر منتظره ای روبه‌رو گشت که موجب تجدید ساختار سرمایه و ورشکستگی گشت! نقدینگی کم شد و شرکت‌های بزرگ با هزینه‌های زیادی مواجه شدند! مدیریت مالی سنتی دیگربار از توجه شدیدی برخوردار شد که با آغاز جنگ جهانی دوم توام گشت! در این سال‌ها بود که بیشترین سرمایه‌گذاری‌های صنعتی و حمایت‌های دولتی بر روی صنایع دفاعی تمرکز داشت و این بار نیز مدیریت مالی با چالش‌های خاصی همراه شد!

در دهه 1950 سیستم اقتصادی آمریکا با تحولی مثبت شروع به رشد کرد و برخی از بودجه‎‌های نقدی پیش‌بینی شده نیز، تأمین گشت. در دهه 1960 تصمیمات سرمایه‌گذاری در مدیریت مالی شرکت‌ها با توجه خاصی روبه‌رو بود. زیرا مدیریت مالی جدید سبب شد تا سودآوری شرکت‌ها کاهش یابد و سیاست‌های انقباضی دولت نیز، منجر به ارزیابی مالی طرح‌های سرمایه‌ای و تخصیص بهینه منابع مالی شد. 

پس از آن نیز آمریکا، شاهد تحولات فراوانی در مدیریت مالی بود. این تغییرات با هدف افزایش رقابت در سطح جهان و پیشرفت‌های تکنولوژی همراه بود. تغییر برخی قوانین و نوسانات نرخ ارز نیز بی‌تاثیر نبودند. با رشد صنایع و سازگاری آن‌ها با تکنولوژی‌های نوین، مدیریت مالی نیز با ابتکاراتی همراه شد. الگوهای نوین ریاضی، علوم کامپیوتر، اقتصادسنجی و پژوهش‌های عملیاتی نیز کمک کردند تا این علم، تکامل بیشتری یابد.

مهم‌ترین وظایف مدیر مالی چیست؟

با توجه به مطالبی که ذکر شد، یک مدیر مالی وظیفه‌ی خطیری همچون اتخاذ تصمیمات مالی در شرکت را دارد. این تصمیمات می‌تواند بر روی کسب و کار تأثیر فراوانی بگذارد و البته باید در راستای استراتژی‌های شرکت باشد. بنابراین، مدیر مالی باید تمامی اطلاعات و ارزیابی‌های مورد نیاز را در اختیار مدیران ارشد سازمانی بگذارد.

مدیر مالی باید بتواند یک برآورد دقیق از نیازهای سرمایه‌ای شرکت داشته باشد. او باید به موضوعاتی چون هزینه‌های پیش‌بینی شده، ميزان سود، برنامه‌های آتی و سياست‌های شركت توجه كند. تنها با يک برآورد دقيق است كه ظرفيت درآمدی شركت، افزايش خواهد يافت. گام بعدی، پس از برآورد سرمايه، تصميم‌گيري در مورد ساختار سرمايه است. مدير مالی بايد بتواند ارزش سهام در كوتاه‌مدت و بلندمدت را تحليل نمايد. همچنين، بايد ساختار تركيبی سرمايه شركت را معين كند.

اين ساختار به عواملی چون سرمايه شركت و بودجه‌هاي تأمين شونده از خارج شركت، وابسته است. به علاوه، بايد برای تامين بودجه نيز با توجه به مزايا و معايب هر كدام از گزينه‌ها تصميم‌گيری كند. انتشار سهام و اوراق قرضه و گرفتن وام از بانک‌ها و موسسات مالی، از جمله اين گزينه‌ها هستند. از ديگر وظايف يک مدير مالی، اختصاص دادن وجوه به شركت‌های سودآور است. اين امر منجر به سطحي از امنيت در سرمايه‌گذاری می‌گردد كه بازگشت سرمايه نيز متناسب با اين سطح افزايش خواهد يافت. 

از ديگر وظايف مدير مالی، تصميمات مرتبط با سود خالص است كه با دو روش اعلام تقسيم سود و سود ذخيره شده انجام می‌گيرد. در روش اول، ميزان سود سهام، پاداش و مزايای ديگر شناسايي می‌شوند و در روش دوم، در مورد مقداری از سود كه بايد برای توسعه برنامه‌های شركت اختصاص داده شود و چگونگی تخصيص آن، تصميم‌گيری می‌شود. به علاوه، مدير مالي بايد تصميماتی مرتبط با مديريت و كنترل جريان نقدينگی شركت داشته باشد. همچنين، بايد بر امور مالی شركت نيز، نظارت داشته باشد. او اين كار را با استفاده از تكنيك‌هايی مثل تحليل نسبت، كنترل سود و هزينه، پيشبينی مالی و مواردی از این دست، انجام می‌دهد.

مهم‌ترین اهداف مدیریت مالی

با توجه به اهمیت تأمین، تخصیص و کنترل منابع مالی، اهداف مدیریت مالی را می‌توان در موارد زیر بیان نمود:

• اطمینان کافی از تخصیص منابع مالی به صورت منظم و صحیح
• اطمینان از کسب سود کافی که با توجه به قیمت سهام، درآمد شرکت و انتظارات سهامداران تعیین می‌شود.
• اطمینان و نظارت کافی در استفاده بهینه از منابع مالی
• اطمینان از سرمایه‌گذاری ایمن که با توجه به نرخ بازگشت سرمایه، حاصل می‌شود.
• برنامه‌ریزی دقیق در خصوص ترکیب ساختار سرمایه که به تعادل نسبی بین بدهی‌ها و سرمایه‌های موجود می‌انجامد.

پیوند مدیریت مالی با فناوری ‌های جدید

استفاده از فناوری به افزایش کارایی و بهره‌برداری بنگاه‌های اقتصادی کمک می‌کند. مدیریت مالی نیز از این امر مستثنی نگشته است. امروزه از نرم‌افزارهای مالی و محاسبات رایانه‌ای استفاده فراوانی می‌شود. طبق یک تعریف، فناوری مالی، هم‌معنای نوآوری در خدمات مالی است. متخصصین حوزه مالی و فناوری معتقدند که فناوری‌های رایانش ابری، بلاک‌چین، داده‌های انبوه، شخصی‌سازی، سیستم‌های پیشرفته پردازش تراکنش، الگوهای رفتاری جدید پردازشی و سیستم‌های فوق هم‌گرا به پیشرفت بیشتری در زمینه مدیریت مالی منجر خواهد شد.

سخن پایانی

مدیریت مالی در زمان کنونی، یک جزء بسیار مهم و جدایی ناپذیر برای همه ی شرکت ها و بنگاه های اقتصادی و حتی دولت ها به منظور برنامه‌ریزی، سازمان‎‌دهی، هدایت و کنترل کلیه‌ی فعالیت‌های مالی می باشد. این مفهوم از زمان های گذشته بین مردم وجود داشته است اما با گذر زمان اهمیت آن بیش از پیش حس شده است. هم چنین با ظهور فناوری های جدیدی مانند بلاک چین نیز پیشرفت بیشتری در انتظار این حوزه می باشد.