معرفی گروه استخراج زغال سنگ

زغال سنگ همواره به عنوان یک ماده معدنی مهم در صنایع مختلف (تولید برق، سیمان، راه سازی و...) محسوب می شود؛ اما کاربرد این ماده در صنعت فولاد سازی اهمیت آن را دو چندان کرده است و با به وجود آمدن انرژی های پاک و نوین در چند سال اخیر، بازار مصرف این ماده دچار نوسان شده است. از طرف دیگر، با توجه به تجدیدناپذیر بودن زغال سنگ، هم اکنون بسیاری از کشورها به سمت استفاده بهینه و حداکثری از این منابع هدایت شده اند و با تحقیقات انجام شده در این حوزه، کل ذخایر زغال سنگ اثبات شده در جهان در حدود 890 میلیارد تن تخمین زده شده است و کشورهای استرالیا، چین، آمریکا، روسیه، هلند، آفریقای جنوبی و...بخش عمده ای از این منابع را در اختیار دارند. از سوی دیگر برآورد می شود که حدود 14 میلیارد تن (0.15 درصد از کل زغال سنگ جهان) در ایران وجود داشته باشد و همین موضوع باعث به وجود آمدن شرکت های مختلف استخراج زغال سنگ در ایران شده است که با پذیرش تعدادی از این شرکت ها در بازار سرمایه، گروه استخراج زغال سنگ تشکیل شده است.

صنعت استخراج زغال سنگ در ایران

معادن زغال سنگ در ایران از 2 نوع زغال سنگ کک شو و حرارتی هستند و پراکندگی این ماده ارزشمند به اینصورت است که 75.4 درصد آن در نواحی زغالی طبس، 13.5 درصد در البرز مرکزی، 8.2 درصد در البرز شرقی و 0.3 باقی مانده نیز در سایر مناطق پخش شده است.

احداث ذوب آهن اصفهان

کاربرد زغال سنگ به شکل محدود در زندگی مردم و همچنین در برخی از صنایع همواره وجود داشته است، اما به وجود آمدن تقاضای زیاد برای خرید زغال سنگ را بایستی در تاسیس کارخانه ذوب آهن اصفهان (ذوب) جستجو کرد؛ چرا که تولید فولاد در این کارخانه، به روش کوره بلند است و نیاز به زغال سنگ دارد. بنابراین با تاسیس این کارخانه، سرمایه گذاری ها برای کشف توده های زغال سنگ در طبس و...آغاز شد و در حال حاضر اکثر زغال سنگ تولید شده در ایران، توسط شرکت ذوب آهن اصفهان خریداری می شود و همین موضوع باعث تاسیس شرکت های مختلف برای استخراج زغال سنگ مورد نیاز ذوب آهن اصفهان شده است.

تشکیل گروه استخراج زغال سنگ

وجود تقاضای مناسب برای خرید زغال سنگ در ایران، باعث تاسیس شرکت های مختلف در حوزه استخراج زغال سنگ شد و با آشکار شدن ظرفیت های بازار سرمایه به عنوان ابزاری برای تامین مالی، برخی از این شرکت ها علاقه مند به پذیرش در بورس شدند و شرکت «زغال سنگ نگین طبس» در سال 1382 به عنوان اولین شرکت، در گروه استخراج زغال سنگ پذیرفته شد و در حال حاضر به لحاظ ارزش بازار، گروه استخراج زغال سنگ به عنوان یک گروه کوچک در بازار سرمایه محسوب می شود. البته با وجود تاسیس این گروه، آنطور که شایسته است، از ظرفیت های معادن زغال سنگ ایران استفاده نمی شود.

خدمات و محصولات شرکت های گروه استخراج زغال سنگ

فعالیت اصلی شرکت های این گروه در حوزه استخراج زغال سنگ است؛ اما به شکل جزیی تر خدمات آن ها عبارت اند از:

• تولید کنسانتره زغال سنگ
• تهیه و اجرای طرح ها و عملیات اکتشافی، استخراج مواد معدنی
• تغلیظ و فرآوری مواد معدنی
• استخراج زغال سنگ

شرکت های فعال در گروه استخراج زغال سنگ

در حال حاضر 4 شرکت در گروه استخراج زغال سنگ فعالیت می کنند. این شرکت ها عبارت اند از:

• فرآوری زغال سنگ پروده طبس (كپرور)- بازار دوم فرابورس
• زغال سنگ پروده طبس (كزغال)- بازار اول فرابورس
• زغال سنگ نگین طبس‌ (كطبس)- بازار دوم بورس
• صنعتی و معدنی شمال شرق شاهرود (كشرق)- بازار اول فرابورس

بزرگترین شرکت فعال در گروه استخراج زغال سنگ

شرکت زغال سنگ پرورده طبس با ارزش بازار بیش از 6300 میلیارد تومان، به عنوان بزرگترین شرکت فعال در گروه استخراج زغال سنگ شناخته می شود. حوضه زغالدار طبس با وسعتی بالغ بر 30 هزار کیلومتر مربع، غنی ترین و بزرگترین ناحیه زغالی ایران محسوب می شود و «ناحیه پروده» با وسعت 1200 کیلومتر مربع و ذخیره زمین شناسی ۱/۱ میلیارد تن زغال سنگ کک شو، یکی از چهار ناحیه زغالی طبس و بزرگترین حوضه زغال سنگ کک شو ایران است. این شرکت در سال 1386 به عنوان اولین بهره بردار مکانیزه زغال سنگ کشور تاسیس شد و در حال حاضر بزرگترین تولید کننده زغال سنگ کشور به حساب می آید.

خدمات و محصولات شرکت زغال سنگ پرورده طبس

به طور کلی، موضوع فعالیت این شرکت شامل عملیات اکتشاف معدنی، طراحی، تجهیز و بهره برداری از معدن و انجام کلیه فعالیت های بازرگانی شامل خرید و فروش، صادرات و واردات تجهیزات، قطعات، محصولات و مواد معدنی است؛ اما به طور دقیق تر محصولات این شرکت شامل 2 مورد است:

• کنسانتره حاصل از بازفرآوری زغال سنگ باطله
• کنستانتره زغال سنگ

شرکت زغال سنگ پرورده طبس حدود 40 درصد از تولید زغال سنگ کشور را در اختیار دارد و لازم به ذکر است که مصرف کننده اصلی زغال سنگ در ایران، شرکت ذوب آهن اصفهان است که به دلیل تولید فولاد به روش کوره بلند، همواره خود را به عنوان خریدار اصلی زغال سنگ استخراج شده در ایران معرفی کرده است.

سهام شرکت زغال سنگ پرورده طبس

این شرکت در سال 1399 در بازار سرمایه پذیرفته شد و در حال حاضر سهام آن با نماد «کزغال» در بازار اول فرابورس معامله می شود. شرکت سرمایه گذاری صدر تامین (تاصیکو) با در اختیار داشتن بیش از 57 درصد سهام شرکت زغال پرورده طبس، به عنوان بزرگترین سهامدار آن شناخته می شود.

عوامل موثر بر سودآوری شرکت های فعال در گروه استخراج زغال سنگ

اکثر خدمات و محصولات شرکت های این گروه در بازار داخلی عرضه می شود و به طور کلی عوامل متعددی بر سودآوری آن ها تاثیر گذار است که در ادامه به برخی از آن ها اشاره می کنیم.

اعمال نفوذ فولادسازان بر شرکت های زغال سنگی و فرمول قیمت گذاری 

در یک بازار رقابتی، قیمت های تعادلی را مکانیسم عرضه و تقاضا تعیین می کند و اگر در بازار، تنها یک متقاضی وجود داشته باشد، این موضوع باعث ایجاد رانت و نفوذ می شود. در ایران نیز اکثر زغال سنگ تولید شده، توسط شرکت ذوب آهن اصفهان خریداری می شود. بنابراین فولادسازان برای پایین آوردن قیمت تمام شده محصولات خود، تمایل دارند زغال سنگ ارزان تری را خریداری کنند و همین موضوع باعث اعمال فشار از سوی فولادسازان بر شرکت های استخراج کننده زغال سنگ شده است که می تواند سودآوری این شرکت ها را تحت تاثیر قراردهد.

البته لازم به ذکر است که شرکت های فولادساز نیز همواره نسبت به کیفیت زغال سنگ داخلی اعتراض می کنند و معتقدند که نمونه های ذغال سنگ وارداتی از زغال سنگ تولید شده در ایران با کیفیت تر است و نرخ های درخواستی از سوی استخراج کنندگان زغال سنگ، متناسب با کیفیت آن نیست. بنابراین در تحلیل سودآوری شرکت های استخراج کننده زغال سنگ در ایران، همواره باید نرخ های مورد توافق بین شرکت ذوب آهن اصفهان و این شرکت ها در نظر گرفته شود.

باید خاطر نشان کرد که اخیرا اصلاحاتی در فرمول قیمت گذاری زغال سنگ اعمال شده است و قیمت این محصول معادل 26.5 درصد قیمت شمش فولاد خوزستان (فخوز) در نظر گرفته می شود. از طرف دیگر به دلیل تاثیرپذیری قیمت شمش فولاد خوزستان از دلار و قیمت های جهانی، سودآوری شرکت های زغال سنگی با افزایش همراه شده است.

زنجیره فرآوری زغال سنگ

برخی از شرکت های این گروه علاوه بر استخراج زغال سنگ، دارای تجهیزات و ماشین آلات لازم برای زغال شویی و فرآوری نیز هستند و همین موضوع باعث ایجاد ارزش افزوده بیشتر در محصولات آن ها می شود و نسبت به سایر معادن و شرکت ها از سودآوری بیشتری برخوردار خواهند شد.

واردات زغال سنگ

بی توجهی و عدم سرمایه گذاری مناسب در حوزه استخراج معادن زغال سنگ، باعث خالی ماندن بخشی از ظرفیت تولید این ماده شده است و شرکت های این حوزه به خوبی نمی توانند نیازهای شرکت ذوب آهن اصفهان را تامین کنند و از طرف دیگر شرکت ذوب آهن اصفهان همواره نسبت به کیفیت زغال سنگ داخلی معترض بوده است و به همین دلیل اقدام به واردات زغال سنگ می کند که این موضوع می تواند بر فروش شرکت های زغال سنگی اثرگذار باشد.

جمع بندی

سودآوری شرکت های فعال در گروه استخراج زغال سنگ به عنوان یکی از کوچکترین گروه های بازار سرمایه، به قیمت گذاری بر مبنای شمش فولاد خوزستان و نحوه بستن قرارداد با شرکت ذوب آهن اصفهان بستگی دارد و از سوی دیگر نیز، اکثر معادن زغال سنگ ایران تجهیزات و تکنولوژی لازم برای بهره برداری حداکثری از این منابع را ندارند و حاشیه سود آن ها کاهش می یابد. بنابراین برای سرمایه گذاری در این گروه، حتما به عوامل موثر بر سودآوری شرکت های فعال در آن توجه کنید.