در مقاله صنعت فولاد در بورس ایران، به دنبال این هستیم تا شما را با این صنعت و سازوکارهای آن در بورس ایران آشنا کنیم. صنعت فولاد یکی از صنایع ضروری برای توسعه هر جامعه ای است. در واقع، صنعت فولاد پایه و پیش نیازی برای صنایع دیگر است تا جایی که بدون این صنعت، بسیاری از صنایع دیگر نیز نمی توانند محصولات خود را تولید کنند. اینگونه می توان گفت که انقلاب صنعتی اروپا در واقع بر این صنعت بنا شد. به طور کلی محصولات نهایی فولاد از سه راه بدست می آید:
- تولید فولاد یکپارچه
- پردازش ثانویه
- احیای مستقیم (کاهش مستقیم)
تولید فولاد یکپارچه: شامل تبدیل زغال سنگ به کک در کوره‌های کک است، در حالی که سنگ آهن قبل از وارد شدن به کوره بلند(BF)، به شکل ذوب در می‌آید. سنگ معدن در کوره بلند کاهش می یابد تا فلز داغ حاوی حدود 4 درصد کربن و مقادیر کمتری از سایر عناصر آلیاژی به دست آید. سپس فلز داغ در کوره اکسیژن پایه (BOF) به فولاد تبدیل می شود. سپس به طور مداوم ریخته گری می شود تا محصولات نیمه تمام مانند میله یا اسلب به دست آید. این محصولات نیمه تمام به شکل نهایی میله ها، ورق، ریل، تیرهای H یا I نورد می شوند.
پردازش و فرآوری ثانویه: فرآوری ثانویه که اغلب مینی میل (minimill) نامیده می شود، با ضایعات فولادی شروع می شود که در کوره قوس الکتریکی (EAF)ذوب می شود. فولاد مذاب تولید شده معمولا در یک کوره ملاقه ای پردازش می شود و سپس به طور مداوم ریخته گری می شود و در یک عملیات نورد تکمیل می شود. در اصل، مینی‌میل‌ها فقط محصولات درجه پایین‌تر، به ویژه میلگردهای تقویت‌کننده را ارائه می‌کردند اما، آنها اخیراً توانسته اند بخش رو به رشدی از بازار فولاد را به خود اختصاص دهند.
کاهش(احیا) مستقیم: یک روش جایگزین برای تولید فولاد، روش کاهش مستقیم (احیای مستقیم) است. در این روش تولید با گلوله های سنگ آهن با عیار بالا شروع می شود که با گاز طبیعی به گلوله های اسفنجی تبدیل می شود. سپس، گلوله های آهن اسفنجی به یک کوره قوس الکتریکی وارد می شوند. فولاد حاصل به طور مداوم ریخته گری می شود و به شکل نهایی در می آید.
مشکلات زیست محیطی تولید فولاد
صنعت فولاد در بورس ایران را بدون در نظر گرفتن ملاحظات زیست محیطی، نمی توان متصور شد. به این معنا که مشکل زباله های جامد تولید شده از صنعت فولاد نه تنها مانع استفاده از میلیون ها متر مربع زمین برای مصارف مفیدتر می شود بلکه آن را نیز آلوده می کند. بسیاری از این مواد زائد حاوی برخی فلزات سنگین مانند باریم، تیتانیوم و سرب هستند. همچنین، به خوبی شناخته شده است که مواد سمی تمایل به تمرکز در سرباره (سرباره یا slag محصولی مصنوعی و جانبی است، که در زمان جداسازی آهن در کوره‌های ذوب آهن از ناخالصی‌های موجود در سنگ آهن به وجود می‌آید) دارند.
مضرات فلزات سنگین و مواد سمی برای سلامتی به خوبی شناخته شده است. بر اساس سطوح غلظت، برخی از سرباره ها ممکن است به عنوان مواد زاید خطرناک طبقه بندی شوند. علاوه بر این، آب های زیرزمینی به دلیل شسته شدن احتمالی این مواد زائد، مستعد مشکلات آلودگی جدی هستند. این بخش انواع مختلف مواد زائد جامد تولید شده از صنعت آهن و فولاد و مشکلات زیست محیطی مرتبط را شرح می دهد. تکنیک های مختلف مدیریت این مواد زائد با تمرکز بر استفاده از سرباره و گرد و غبار در کاربردهای مهندسی عمران ارائه شده است.
تا اینجای کار با ویژگی های فولاد و چگونگی تولید آن آشنا شدیم، سوالی که در این مرحله پیش می آید این است که قیمت این محصول ارزشمند چگونه تعیین می شود و چه سازوکاری برای آن وجود دارد؟
در پاسخ به این سوال باید گفته شود که قیمت فولاد نیز همانند سایر محصولات و کالا ها در بازارهای مالی، از طریق مکانیسم عرضه و تقاضا کشف می شود. در طرف عرضه، تولید کنندگان فولاد و در طرف تقاضا، خریداران محصولات فولادی قرار دارند و به این صورت با کاهش و افزایش قدرت خریداران و فروشندگان، قیمت نهایی فولاد تعیین می شود.
در ادامه مقاله صنعت فولاد در بورس ایران، به معرفی بزرگ ترین تولید کنندگان فولاد در جهان می پردازیم.
بزرگ ترین کشور های تولید کننده فولاد در جهان
قبل از بررسی صنعت فولاد در بورس ایران، در ابتدا باید با برترین تولید کنندگان فولاد در جهان آشنا شویم. آخرین و به روزترین اطلاعات ارائه شده توسط انجمن جهانی فولاد، بزرگترین کشور های تولید کننده در سال 2020 را در قالب فهرست زیر نشان می دهد:
- چین، 106.4 میلیون تن
- هند، 100.3 میلیون تن
- ژاپن، 83.2 میلیون تن
- آمریکا، 72.7 میلیون تن
- روسیه، 71.6 میلیون تن
- کره جنوبی، 67.1 میلیون تن
- ترکیه، 35.8 میلیون تن
- آلمان، 35.7 میلیون تن
- برزیل، 31 میلیون تن
- ایران، 29 میلیون تن
بزرگ ترین شرکت ها و کارخانه های فولاد در جهان
در ادامه مقاله صنعت فولاد در بورس ایران در نظر داریم تا شما را با غول های صنعت فولاد در جهان آشنا کنیم؛ بایستی خاطر نشان کرد که انجمن جهانی فولاد هر ساله فهرستی از اعضای خود تهیه می کند. در اینجا به طور مختصر 10 شرکت برتر در حوزه ی تولید فولاد در جهان را گردآوری کردیم که میزان تولیدات این شرکت ها می تواند بر روی قیمت های جهانی فولاد تاثیر بگذارد. توجه داشته باشید که فهرست زیر براساس مقدار تناژ فولاد تولید شده در شرکت های مذکور در سال 2020 است.
1) گروه بائو استیل چین (China Baowu Steel Group)
میزان تولید: 115.3 میلیون تن
شرکت China Baowu Steel Group Corporation Limited که معمولاً به نام بائو چین شناخته می شود، یک شرکت آهن و فولاد دولتی است که دفتر مرکزی آن در برج بائو استیل در پودونگ، واقع در شانگهای چین است. این شرکت توسط گروه بائو استیل با جذب شرکت کوچکتر دولتی خود، یعنی شرکت آهن و فولاد ووهان در سال 2016 تشکیل شد.
توجه داشته باشید که پایه و تنه ی اصلی این شرکت در سال 1978 تاسیس شد و پس از آن با ادغام شرکت های جدید، این شرکت روز به روز گسترش یافت تا اینکه در سال 2016 با جذب شرکت آهن و فولاد ووهان به بزرگ ترین تولید کننده فولاد در جهان تبدیل شد.
در واقع می توان گفت که شرکت بائو چین یک شرکت سرمایه گذاری دولتی با سرمایه ثبت شده 52.79 میلیارد یوان و مقیاس دارایی بیش از 1014.1 میلیارد یوان است. این شرکت در سال 2020، با تولید 115.3 میلیون تن فولاد و درآمد ناخالص 673.7 میلیارد یوان و سود کل 45.54 میلیارد یوان به حفظ موقعیت رهبری خود در صنعت فولاد ادامه داد. به همین علت بود که شرکت بائو چین بر اساس فهرست Fortune Global 500 که مقیاس درآمد و سود آوری را نشان می دهد، در رده 72 قرار گرفت.
2) شرکت آرسلور میتال (Arcelor Mittal)
میزان تولید: 78.5 میلیون تن
شرکت آرسلور میتال یک شرکت چند ملیتی تولید کننده فولاد است که دفتر مرکزی آن در شهر لوکزامبورگ قرار دارد. این شرکت در سال 2006 از ادغام و ترکیب شرکت Arcelor و Mittal Steel هند تشکیل شد. شرکت آرسلور میتال با تولید 78.5 میلیون تن فولاد در سال 2020، مقام دومین تولیدکننده بزرگ فولاد در جهان را کسب کرد.
3) شرکت Hesteel Group چین
میزان تولید: 43.8 میلیون تن
شرکت Hesteel که مخفف Hesteel Group Company Limited است، یک شرکت بزرگ تولید آهن و فولاد در چین است. این شرکت با تولید 43.8 میلیون تن فولاد در سال2020، سومین تولید کننده بزرگ فولاد در جهان محسوب می شود.
4) شرکت شاگانگ چین (Jiangsu Shagang)
میزان تولید: 41.6 میلیون تن
این شرکت که قبلاً شرکت محدود گروه جیانگ سو شاگانگ نام داشت، در سال 1975 با تامین مالی تنها 450000 یوان تاسیس شد. در پایان سال 2007، بیش از 26700 پرسنل استخدام کرد، مساحتی معادل 10 کیلومتر مربع را پوشش می دهد و دارایی کل آن بیش از 100 میلیارد یوان است. این شرکت در سال 2001 یک کارخانه فولاد (کارخانه دورتموند-هورد) را از غول صنعتی آلمانی ThyssenKrupp به مبلغ 30 میلیون یورو خریداری کرد و تجهیزات خود را به چین ارسال کرد، در آنجا نیز تجهیزات مذکور دوباره مونتاژ شد و تولید فولاد را دوباره آغاز کرد.
شرکت شاگانگ در سال 2020 و با تولید 41.6 میلیون تن فولاد، به عنوان چهارمین تولید کننده برتر فولاد در جهان شناخته شد.
5) شرکت نیپون استیل ژاپن (Nippon Steel Corporation)
میزان تولید: 41.6 میلیون
شرکت قدیمی Nippon Steel در سال 1970 با ادغام دو شرکت، فعالیت های خود را گسترش داد و در سال 2012 با ادغام نیپون استیل قدیمی و سومیتومو متال، شرکت عظیم Nippon Steel Corporation تشکیل شد. لازم به ذکر است که این شرکت در سال 2020 با تولید 41.6 میلیون تن فولاد، مقام پنجمین تولید کننده بزرگ فولاد در جهان را در اختیار گرفت.
6) شرکت پوسکو کره جنوبی (posco)
میزان تولید: 40.6 میلیون تن
شرکت پوسکو به عنوان یک سرمایه گذاری مشترک بین دولت کره جنوبی و شرکت تنگستن کره در سال 1968 تأسیس شد. تولید این شرکت، چهار سال پس از افتتاح آن یعنی در سال 1972 با 39 کارمند آغاز شد. شرکت پوسکو در حال حاضر دو کارخانه تولید فولاد یکپارچه را در کره جنوبی در شهرهای پوهانگ و گوانگ یانگ اداره می کند؛ لازم به ذکر است که دفتر مرکزی این شرکت در شهر پوهانگ کره جنوبی قرار دارد و وظیفه ی اصلی آن نظارت بر مدیریت، برنامه ریزی و امور مالی کارخانه های فعال در آن دو شهر است. شرکت پوسکو در سال 2020، با تولید 40.6 میلیون تن فولاد، پس از شرکت نیپون استیل ژاپن در جایگاه ششم در فهرست بزرگترین تولید کنندگان فولاد در جهان قرار گرفت.
7) شرکت آن استیل چین (Ansteel Group)
میزان تولید: 38.2 میلیون تن
شرکت فولاد آن استیل، که مخفف عبارت شرکت گروه آهن و فولاد آنشان (Anshan Iron and Steel Group Corporation) است، یک تولید کننده فولاد دولتی در چین محسوب می شود. این شرکت تحت نظارت کمیسیون نظارت و اداره دارایی های دولتی چین قرار دارد. دفتر مرکزی آن در انشان لیائونینگ است. شرکت آن‌استیل در سال ۱۹۹۷ توسط گروه آنشان تاسیس شد، لازم به ذکر است که شرکت آنشان یک شرکت خوشه ای تحت مدیریت حزب کمونیست چین است. این شرکت در سال 2020 با تولید 38.2 میلیون تن فولاد، به عنوان هفتمین شرکت برتر در تولید فولاد جهان شناخته شد.
8) شرکت جیان لانگ استیل چین (Jianlong Steel)
میزان تولید: 36.5 میلیون تن
این شرکت در سال 2000، از باقی مانده های یک شرکت دیگر که در آستانه ورشکستگی بود، تشکیل شد. شرکت جیان لانگ استیل با تولید 36.5 میلیون تن فولاد در سال 2020 جایگاه هشتم در لیست بزرگ ترین تولید کنندگان فولاد در جهان را بدست آورد.
9) شرکت شوگانگ چین (Shougang)
میزان تولید: 34 میلیون تن
شرکت شوگانگ یک شرکت دولتی تولید فولاد است. دفتر مرکزی این شرکت در شهر پکن، پایتخت کشور چین قرار دارد و سهام آن در بازار بورس اوراق بهادار هنگ کنگ معامله می‌شود. این شرکت در سال 2020 توانست با تولید 34 میلیون تن فولاد، در جایگاه نهم برترین تولید کنندگان فولاد در جهان قرار بگیرد.
10) شرکت شاندونگ استیل (Shandong Steel)
میزان تولید: 31.1 میلیون تن
آخرین شرکت در فهرست 10 شرکت برتر فولاد در جهان، شرکت شاندونگ استیل است؛ این شرکت که معمولا با نام فولاد شاندونگ شناخته می شود، یک شرکت فولاد چینی مستقر در شهر جینان است که در سال 2020 با تولید 31.1 میلیون تن فولاد، به عنوان دهمین تولید کننده فولاد در جهان شناخته شد.
نکته جالب توجه در فهرست 10 شرکت بزرگ تولید کننده فولاد در جهان، حضور بسیار گسترده ی شرکت های چینی در آن است، به صورتیکه در حال حاضر 7 شرکت از 10 شرکت بزرگ تولید کننده فولاد در جهان، متعلق به کشور چین است.
در خصوص صنعت فولاد در بورس ایران، ذکر این نکته لازم است که در میان بزرگ ترین تولید کنندگان فولاد در جهان، نام ایمیدرو نیز می درخشد؛ به گونه ای که این سازمان در رده ی هجدم فهرست بزرگ ترین تولید کنندگان فولاد در جهان قرار گرفته است.
باید خاطر نشان کرد که سازمان توسعه و نوسازی معادن و صنایع معدنی ایران، که با نام ایمیدرو شناخته می شود، یک شرکت هلدینگ بسیار بزرگ فعال در بخش معدن در ایران است که در بسیاری از شرکت های فعال در حوزه ی معدن و تولید فولاد، مس و آلومینیوم به عنوان سهامدار عمده همواره خود را نشان داده است و همچنین دارای چندین شرکت اصلی زیر مجموعه و ده ها شرکت عملیاتی در این زمینه است که بخش عمده ای از صنعت فولاد در بورس ایران را شامل می شود.
تاریخچه صنعت فولاد در ایران
تا اینجای مقاله صنعت فولاد در بورس ایران، با بزرگ ترین تولید کنندگان فولاد در جهان آشنا شدیم و متوجه شدیم که هلدینگ ایمیدرو نیز هجدهمین تولید کننده برتر فولاد در جهان در سال 2020 نام گرفته است و همچنین دانستیم که یکی از عوامل تاثیر گذار بر قیمت های بازار های جهانی فولاد، میزان عرضه و تولید فولاد توسط تولید کنندگان این صنعت است که مطمئنا بر صنعت فولاد در بورس ایران نیز تاثیر می گذارد.
با توجه به تحولات در تجارت جهانی و اهمیت این محصول ارزشمند، سایر کشور ها نیز همواره به دنبال تولید این محصول در کشور خود بوده اند؛ ایران نیز به دلیل وجود معادن ارزشمند سنگ آهن در خاک سرزمین خود از این رویه مستثنی نبوده و از دهه های گذشته به دنبال تولید این محصول استراتژیک بوده است.
بنابراین برای بررسی صنعت فولاد در بورس ایران، ابتدا بایستی تاریخچه شکل گیری صنعت فولاد در ایران بررسی شود. در این راستا، فعالیت های صورت گرفته برای تاسیس کارخانه ی تولید فولاد در ایران، به سال های قبل از 1310 مرتبط می شود. به این صورت که در آن زمان مذاکراتی با کشور آلمان صورت گرفته بود تا تجهیزات و ماشین آلات مورد نیاز صنعت فولاد به ایران منتقل شود اما با آغاز جنگ جهانی دوم، این مذاکرات بی نتیجه ماند.
در دهه ی 40 شمسی، با سرمایه گذاری بخش خصوصی در اطراف شهر اهواز، یک واحد تولید فولاد از طریق ذوب کردن قراضه های آهنی و چند واحد نورد مقاطع ساختمانی تاسیس شد. پس از آن نیز دولت ایران مذاکراتی را با کشور شوروی برای تاسیس واحد ذوب آهن در ایران انجام داد و در سال 1344 قرار داد تاسیس ذوب آهن اصفهان بین ایران و شوروی بسته شد.
پس از انعقاد قرار بین ایران و شوروی در سال 1344، دو سال بعد یعنی در سال 1346 شمسی، در دشت طبس استان اصفهان فرآیند ها و عملیات های اجرایی تاسیس ذوب آهن اصفهان برای تولید فولاد به روش احیا سنگ آهن به وسیله ی کک زغال سنگ شروع شد و پس از چهار سال یعنی در سال 1350 عملیات اجرایی در این مجتمع به پایان رسید و تولید فولاد در کارخانه ذوب آهن اصفهان آغاز شد.
لازم به ذکر است که حدود یک سال قبل از به بهره برداری رسیدن مجتمع ذوب آهن اصفهان و در سال 1349، شرکت ملی صنایع فولاد ایران با هدف تولید فولاد از راه احیا سنگ آهن به وسیله گاز طبیعی، اقدام به تاسیس دو واحد تولید فولاد در خوزستان و بندرعباس کرد.
به این صورت بود که کارخانه فولاد خوزستان با سه روش احیا مستقیم میدرکس، HYL و پروفر فعالیت خود را آغاز کرد و واحد پروفر آن در سال 1356 به بهره برداری رسید اما عملیات های تکمیلی این واحد تولیدی به علت وقوع انقلاب و جنگ به عقب افتاد و تا پایان جنگ پیشرفتی نداشت و فازهای تکمیلی آن به سال 1370 معوق شد.
صنعت فولاد در بورس ایران
تا اینجای کار با تاریخچه شکل گیری صنعت فولاد در ایران آشنا شدیم. در ادامه ی مقاله صنعت فولاد در بورس ایران باید به این نکته اشاره کنیم که پس از شکل گیری واحدهای مختلف تولید فولاد در ایران و همزمان شدن آن با رشد و توسعه ی ابزارها و بازارهای مالی، این نیاز در بین دولت های مختلف و همچنین صاحبان صنایع فولادی کشور احساس شد که برای کنترل عوامل تاثیرگذار بر سازوکارهای مالی شرکت های خود بهتر است در بازار شفاف و حرفه ای به نام بازار سرمایه فعالیت های خود را ادامه دهند؛ چرا که تجربه های موفق این بازار در سالیان گذشته و همچنین دستاوردهایی که سایر بورس های فعال در جهان به آن رسیده اند؛ فعالان و صاحبان کسب و کارها را به سمت فعالیت در این بازار شفاف و کارآمد سوق می دهد.
بنابراین بسیاری از صنایع تولید فولاد و همچنین صنایعی که مرتبط با زنجیره تولید این محصول هستند، در سالیان اخیر در بازار سرمایه ایران پذیرش شدند و معاملات و فعالیت های اقتصادی خود را در قالب بورس انجام می دهند و به این ترتیب بود که ماهیت صنعت فولاد در بورس ایران تشکیل شد.
لازم به ذکر است که علاوه بر عرضه ی سهام بسیاری از شرکت های مرتبط با زنجیره تولید فولاد در بازار سرمایه، بسیاری از محصولات این شرکت ها نیز در قالب بورس کالا به خریداران عرضه می شود. چرا که بورس کالا نیز بستر و زمینه ای شفاف و حرفه ای برای خرید و فروش انواع کالا به وجود آورده است؛ بنابراین صاحبان و سهامداران شرکت های مرتبط با فولاد نیز تمایل دارند تا محصولات تولید شده در شرکت خود را در این بازار شفاف و کارآمد به فروش برسانند و به این صورت، جایگاه صنعت فولاد در بورس ایران را بهبود بخشیدند.
سوالی که در اینجا پیش می آید این است که کدام یک از شرکت های تولید کننده فولاد و یا حتی مرتبط با زنجیره فولاد در بازار بورس ایران فعالیت می کنند و همچنین جایگاه صنعت فولاد در بورس ایران به چه صورت است؟ و حوزه ی فعالیت این شرکت ها به چه شکل است؟ در ادامه مبحث صنعت فولاد در بورس ایران، به طور خلاصه به برخی از این شرکت ها و حوزه ی فعالیت آن ها اشاره خواهیم کرد.
باید خاطر نشان کرد که شرکت های فعال حوزه فولاد در بورس ایران، به همین چند شرکت معرفی شده محدود نمی شود و معرفی این شرکت ها با هدف آشنایی بیشتر شما با ماهیت تولیدی این شرکت ها و محصولات آن هاست به گونه ای که این شرکت ها نقش مهمی در بهبود جایگاه صنعت فولاد در بورس ایران داشته اند.
1) فولاد مبارکه اصفهان
وقتی که درباره ی صنعت فولاد در بورس ایران صحبت می کنیم، اولین اسم و شرکتی که به ذهن می رسد، شرکت فولاد مبارکه اصفهان است. شركت فولاد مباركه اصفهان در حال حاضر يكی از بزرگترين واحدهای صنعتی جمهوری اسلامی ايران است و بیشترین سهم را در تولید فولاد ایران برعهده دارد.
شرکت فولاد مبارکه اصفهان با نماد «فولاد» در بازار اول (تابلو اصلی) بورس اوراق بهادار تهران، معاملات خود را انجام می دهد؛ لازم به ذکر است که از لحاظ ارزش بازار، این شرکت یکی از بزرگ ترین شرکت های فعال در بازار سرمایه ایران محسوب می شود به طوریکه به تنهایی ۵.۱ درصد از ارزش کل بازار را به خود اختصاص داده است و یکی از بازیگران اصلی صنعت فولاد در بورس ایران محسوب می شود.
فعالیت های شرکت فولاد مبارکه اصفهان
صنعت فولاد در بورس ایران، محصولات و فعالیت های متنوعی را در بر می گیرد؛ فعالیت های اصلی شرکت فولاد مبارکه را به طور خلاصه می توان در 5 بخش تقسیم بندی کرد.
1) بخش آهن سازی: این بخش از 5 واحد تشکیل شده است:
واحد اول: واحد انباشت و برداشت مواد خام و واحد واگن برگردان شماره 1 و 2؛ لازم به ذکر است که ظرفیت اولیه واحد واگن برگردان شماره یک 4 میلیون و 500 هزار تن در سال بوده که هم اکنون به 8 میلیون تن افزایش یافته است. همچنین ظرفیت واحد واگن برگردان شماره دو 10 میلیون تن در سال می باشد که در مجموع امکان تخلیه 18 میلیون تن مواد در سال را دارد.
ب) واحد آهك سازی: ظرفيت اسمی توليد اين واحد 270 هزار تن در سال بوده که هم اکنون به رقم 320 هزار تن افزايش يافته است.
ج) واحد گندله سازی: ظرفيت اسمی توليد اين واحد 4 ميليون و 500 هزار تن در سال بوده که با بهينه سازی انجام شده اين ظرفيت تا 2/7 ميليون تن در سال افزايش يافته است.
د) واحدهای احیاء مستقیم 1و2: ظرفيت توليد واحد احیاء مستقیم شماره یک از ظرفیت اسمی 3 میلیون و 800 هزار تن در سال، با بهینه سازی های انجام شده به 5 میلیون و 200 هزار تن افزایش یافته و ظرفيت توليد واحد احیاء مستقیم شماره دو ( شهید خرازی )، 3 میلیون تن در سال می باشد.
و) واحد دولوميت سازی: ظرفيت اسمی توليد اين واحد 160 هزارتن در سال می باشد.
2) بخش فولادسازی و ريخته گری مداوم
در ادامه مقاله صنعت فولاد در بورس ایران به واحد فولادسازی شرکت فولاد مبارکه می رسیم. بخش فولادسازی و ريخته گری شرکت فولاد مبارکه اصفهان، نقش مهمی در بهبود جایگاه صنعت فولاد در بورس ایران داشته است. به طوریکه مهمترين و بزرگترين واحد شركت فولاد مبارکه اصفهان بوده و در حال حاضر بزرگ ترين سايت فولادسازی در خاورميانه و شمال آفریقا می باشد و بخش‌های زير را در خود جای داده است:
- حوضچه های قراضه
- واحد حمل و شارژ مواد فلزی (DRI، فروآلياژها و...)
- هشت کوره قوس الکتريکی 200 تنی
- هفت کوره پاتيلی
- واحد های گاززدايی
- پنج ماشين ريخته گری مداوم دو خطه
- دو حوضچه خنک کننده تختال با آب
- يک محوطه خنک سازی تختال در هوای آزاد
- واحد تعميرات نسوز
ظرفیت این بخش به دو قسمت تقسیم بندی می شود:
ظرفیت تولید فولاد مذاب: 7 میلیون و 400 هزار تن در سال
ظرفیت تولید تختال: 7 میلیون و 200 هزار تن در سال
3) بخش نورد گرم:
ناحيه نورد گرم از چهار واحد اصلی تشكيل می شود:
- کوره های پیشگرم
- خط توليد نورد گرم
- کارگاه غلتک نورد گرم
- واحد تكميل نورد گرم
4) بخش نورد سرد
5) واحد های پشتیبانی
در ادامه ی مبحث صنعت فولاد در بورس ایران باید به این نکته اشاره کنیم که برای تحلیل شرکت فولاد مبارکه اصفهان و برآورد سود این شرکت، بایستی نگرش خود را نسبت به این شرکت بزرگ عوض کنیم؛ چرا که این شرکت را می توان یک هلدینگ مرتبط با صنایع فولادی نام گذاری کرد؛ به این دلیل که علاوه بر فعالیت های فولادسازی مجتمع فولاد مبارکه، سرمایه گذاری های زیادی در کارخانه ها و شرکت های دیگر نیز کرده است و شرکت های وابسته ی زیادی را در اختیار دارد و هنگام برآورد سود و زیان شرکت فولاد مبارکه، بایستی به شرکت های وابسته ی آن نیز دقت کنیم؛ از جمله ی این شرکت های زیر مجموعه می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- شرکت صنایع معدنی فولاد سنگان خراسان
- شرکت فولاد سفید دشت چهارمحال بختیاری
- شرکت ورق خودرو چهارمحال و بختیاری
- شرکت فولاد امیرکبیر کاشان
- شرکت بین‌المللی مهندسی سیستم‌ها و اتوماسیون (ایریسا)
- شرکت فرهنگی ورزشی فولاد مبارکه اصفهان
- شرکت فنی مهندسی فولاد مبارکه
- شرکت معدنی و صنعتی فولاد سنگ مبارکه اصفهان
- شرکت فلز تدارک
- شرکت نوین الکترود ارکان
- هلدینگ سرمایه‌گذاری توکا فولاد
- شرکت‌های زیرمجموعه توکا
- هلدینگ فولاد متیل
محصولات شرکت فولاد مبارکه:
شرکت فولاد مبارکه که بخش بزرگی از صنعت فولاد در بورس ایران را تشکیل می دهد، همانطور که در بالاتر اشاره کردیم، دارای بخش ها و محصولات متنوع و فراوانی است که از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
آهک پخته، گندله، احياء مستقيم، فولاد خام و تخت، ورق سیاه، ورق روغنی، ورق گالوانیزه، ورق اسیدشویی، ورق رنگی، ورق قلع اندود و...
2) شرکت فولاد خوزستان
یکی دیگر از شرکت هایی که جایگاه صنعت فولاد در بورس ایران را ارتقا داده است، شرکت فولاد خوزستان است. این شرکت با نماد «فخوز»، معاملات خود را در بازار اول (تابلو اصلی) بورس اوراق بهادار تهران را انجام می دهد.
فعالیت های این شرکت
شرکت فولاد خوزستان، متشکل از سه واحد اصلی تولیدمحصولات میانی و نهایی است:
الف) کارخانجات گندله سازی: شامل دو واحد گندله سازی، در مجموع ظرفیت 6.4 میلیون تن گندله در سال
ب)کارخانجات احیای مستقیم:
در این بخش گندله ها به آهن اسفنجی تبدیل می شوند. این بخش سه مدول میدرکس با ظرفیت 2.2 میلیون تن و دو مدول زمزم شماره یک و دو با ظرفیت 1.8 میلیون تن در سال می باشند که روی هم سالانه 4 میلیون تن آهن اسفنجی تولید می کنند.
ج) بخش فولادسازی:
در این کارخانه محصولات نهایی شرکت شامل شمش و تختال از آهن اسفنجی تولید می شود. بخش فولادسازی متشکل از شش کوره قوس الکتریکی، چهار کوره پاتیلی، دو ماشین دو خطه ریخته گری مداوم تختال، سه ماشین شش خطه ریخته گری مداوم شمش می باشد. به این صورت است که ماشین های ریخته گری، فولاد مذاب را به تختال و شمش تبدیل می نمایند. ظرفیت تولید این بخش بالغ بر 3.8 میلیون تن فولاد خام می باشد که تا انتهای فاز چهارم توسعه، ظرفیت فولاد خام به 5.2 میلیون تن در سال خواهد رسید.
محصولات شرکت فولاد خوزستان
محصولات این شرکت بر نقش صنعت فولاد در بورس ایران تاثیر بسیار زیادی داشته است؛ این شرکت دارای محصولات متنوعی است که از جمله ی آن ها می توان به بیلت، بلوم، اسلب، فولادهای ساختمانی، فولادهای تقویت کننده بتن، مخازن تحت فشار، لوله های گاز و نفت، آهک، آهن اسفنجی احیای مستقیم، گندله و...اشاره کرد.
3) شرکت فولاد هرمزگان
شرکت فولاد هرمزگان سومین کارخانه بزرگ تولید فولاد در ایران محسوب می شود. این شرکت را می توان پیشرفته ترین کارخانه فولادی کشور دانست که نقش اساسی در بالا رفتن جایگاه صنعت فولاد در بورس ایران داشته است. هم اکنون سهام شرکت فولاد هرمزگان با نماد «هرمز»، در بازار دوم فرابورس معامله می شود.
فعالیت های شرکت فولاد هرمزگان
شرکت فولاد هرمزگان دارای بخش های مختلفی از جمله: کارخانه احیا مستقیم، بریکت سازی، کارخانه آهک سازی، کارخانه فولادسازی و... می باشد. کارخانه فولادسازی محصول نهایی را که تختال (اسلب) می باشد تولید نموده و سایر کارخانه ها وظیفه تامین مواد مورد نیاز فولادسازی را بر عهده دارند.
وظیفه اصلی واحد فولادسازی، تولید تختال (اسلب) فولادی جهت تامین ماده اولیه مورد نیاز کارخانه های نورد می باشد. ظرفیت اسمی کارخانه فولادسازی سالانه 1,540,000 تن فولاد مذاب و 1500,000 تن تختال (اسلب) می باشد که این ظرفیت، تاثیر مثبتی بر صنعت فولاد در بورس ایران داشته است.
محصولات شرکت و کاربردهای آن ها
فولادهای تولیدی در مجتمع فولاد هرمزگان عمدتا از نوع فولادهای ساده کربنی، میکرو آلیاژی و کم آلیاژ برای کاربرد کویل به صورت نورد گرم و سرد و همچنین پلیت فولادی می باشد. فولادهای نورد گرم عمدتا برای کاربری پروفیل سازی، لوله های انتقال آب و همچنین نفت و گاز مخازن تحت فشار و قطعات سنگین فولادها و ساخت پروفیل مورد استفاده قرار می گیرد.
فولادهای تولیدی به منظور نورد سرد جهت کاربری ورق بدنه خودرو، بدنه لوازم خانگی از جمله یخچال، بخاری و کاربردهای ویژه مانند ورق های قلع اندود و گالواریزه می باشد. فولادهای کربنی شامل کم کربن، متوسط کربن و پر کربن دارای عناصر اصلی کربن، منگنز، سیلیسیم و آلومینیوم می باشند در ساخت بعضی از گریدها از فرو آلیاژهای مخصوص جهت بالا بردن استحکام و سایر خواص مکانیکی استفاده می شود.
4) شرکت سهامی ذوب آهن اصفهان
بدون شک بخشی از جایگاهی که صنعت فولاد در بورس ایران دارد، به تاریخچه تاسیس ذوب آهن اصفهان مرتبط است. ذوب‌آهن اصفهان اولین و بزرگ ترین کارخانه تولیدکننده فولاد ساختمانی و ریل در ایران و بزرگترین تولید کننده محصولات طویل در خاورمیانه است که با ظرفیت ۳ میلیون و ۶۰۰ هزارتن فولاد، انواع مقاطع فولادی ساختمانی و صنعتی را تولید می‌کند. کارخانه ذوب‌آهن اصفهان در سال ۱۳۵۰ به بهره برداری رسید.
این کارخانه که در جنوب غربی استان اصفهان قرار دارد، نقش مهمی در شکل گیری دیگر صنایع فولادی ایران ایفا نمود و به همین دلیل، لقب مادر صنعت فولاد کشور را دارد. این شرکت در حال حاضر با نماد «ذوب»، در بازار دوم فرابورس معاملات خود را انجام می دهد.
فعالیت های شرکت ذوب آهن اصفهان
- انجام عملیات ذوب و ریخته گری و نورد فلزات آهنی وفولادهای آلیاژی جهت تولید انواع مقاطع هندسی استاندارد و تولید ورق
- تهیه و تولید لوازم و قطعات یدکی مورد نیاز
- احداث و بهره برداری، توسعه، تعمیر، نگهداری، نوسازی و اداره کارخانه ها و تأسیسات و تجهیزات مربوطه و صنایع وابسته
- تولید و بازیابی محصولات فرعی حاصله از مراحل تولید
محصولات شرکت ذوب آهن اصفهان
این شرکت محصولات متنوعی دارد؛ از جمله آن ها می توان به موارد زیر اشاره کرد:
انواع تیرآهن، آرک معدن، انواع شمش، ریل راه آهن، میلگردهای سایز بالا، نبشی، ناودانی، میلگردهای ساده و آجدار، انواع کلاف های صنعتی و ساختمانی، آهک پخته، آهن اسفنجی، انواع فرآورده های فرعی(کک، اسید سولفوریک و...)
لازم به ذکر است که برخی از محصولات تولید شده در ذوب آهن اصفهان در بورس کالا عرضه می شود.
5) شرکت فولاد آلیاژی ایران
یکی دیگر از شرکت های موثر در بهبود جایگاه صنعت فولاد در بورس ایران، شرکت فولاد آلیاژی ایران است. این شرکت بزرگترین تولیدکننده انواع فولاد آلیاژی و مخصوص در ایران و خاورمیانه و یکی از مدرن ترین کارخانجات فولاد آلیاژی دنیا می باشد. این شرکت هم اکنون با نماد «فولاژ» در بازار اول (تابلو فرعی) بورس اوراق بهادار در حال معامله است.
فعالیت های شرکت فولاد آلیاژی ایران
کارخانجات فولادسازی، نورد مقاطع سنگین، نورد مقاطع سبک، عملیات حرارتی و تکمیل کاری این شرکت مجهز به پیشرفته ترین تجهیزات و برخوردار از بالاترین سطح دانش فنی روز دنیا می باشد که امکان تولید فولادهای آلیاژی با استانداردهای بین المللی را میسر ساخته است. محصولات این شرکت در صنایع نفت و گاز و پتروشیمی، نیروگاه ها، ابزارسازی، ساخت لوازم پزشکی و جراحی، صنایع خودروسازی، ماشین سازی، ادوات کشاورزی، صنایع معدنی و سایر صنایع ویژه کاربرد وسیع دارد.
شرکت فولاد آلیاژی ایران با ظرفیت تولید سالانه 550.000 تن محصول، یکی از پیشرفته‌ترین تولیدکنندگان فولاد آلیاژی در جهان می‌باشد که در سال 1378 در شهرستان یزد به بهره برداری رسید.
محصولات شرکت
شرکت فولاد آلیاژی ایران در تنوع محصولات تولیدی، بی نظیر است. در حال حاضر در شرکت فولاد آلیاژی ایران، در مجموع تعداد 432 گرید فولاد آلیاژی قابل تولید بوده و در صورت نیاز مشتریان گریدهای جدید بر اساس استانداردهای بین المللی و داخلی قابل طراحی و تولید می باشد.
6) شرکت آهن و فولاد ارفع
آخرین شرکتی که در مقاله صنعت فولاد در بورس ایران بررسی می کنیم، شرکت آهن و فولاد ارفع است. این شرکت تولیدکننده شمش فولاد(بیلت) در کشور و يکی از بنگاه های پيشرو اقتصادی فعال در عرصه های ملی و منطقه ای صنعت فولاد است. توليد آهن اسفنجی در این شرکت به روش احياء مستقيم و تولید شمش فولاد از طریق کوره قوس الکتريکی انجام می گردد.
فعالیت های شرکت
فعالیت های اصلی شرکت آهن و فولاد ارفع را می توان به صورت زیر خلاصه کرد:
ايجاد كارخانجات آهن و فولادسـازی و واحدهای مربوطه در راستای پيشبرد و گسترش معادن و صنايع معدنی ايران در نقاط تعيين شده با روش احيای مستقيم، انجام عمليات فولادسازی با روش های مختلف ذوب و ريخته گری و نورد فلـزات آهنـی و توليد انواع قطعات هندسی استاندارد، احـداث واحدهای مربوطه و صنايع وابسته جانبی و پائين دستی و تكميلی در راستای توسعه هر چه بيشتر و بهينه صنعت فولاد می باشد.
به طور کلی این شرکت از دو بخش تشکیل شده است:
1) واحد احیا مستقیم (جهت تبدیل گندله به آهن اسفنجی) به ظرفیت 800 هزار تن در سال
2) واحد فولادسازی (جهت تبدیل آهن اسفنجی به شمش فولاد) به ظرفیت 800 هزار تن (قابل افزایش تا یک میلیون تن در سال)
محصولات شرکت آهن و فولاد ارفع
به طور کلی محصولات این شرکت را می توان در سه دسته تقسیم بندی کرد:
- شمش فولاد
- آهن اسفنجی
- بریکت آهن اسفنجی
نکته: توجه داشته باشید که هر کدام از این محصولات دارای تنوع و گریدهای متفاوت است.
تا اینجای مقاله صنعت فولاد در بورس ایران، بزرگ ترین تولید کنندگان فولاد در جهان را معرفی کردیم و پس از آن نیز شما را با چند شرکت فولادی فعال در حوزه بورس، آشنا کردیم؛ در خصوص صنعت فولاد در بورس ایران لازم به ذکر است که شرکت های بسیار زیادی در حوزه فولاد در بازار سرمایه فعالیت می کنند که نمی توان همه ی آن ها را به صورت یکجا در این مبحث گردآوری کرد؛ به همین خاطر فقط چند شرکت محدود از این حوزه را مورد بررسی قرار دادیم. در ادامه قصد داریم شما را با ارتباط صنعت فولاد و صنعت زغال سنگ در ایران آشنا کنیم.
ارتباط صنعت فولاد و زغال سنگ
همانطور که می دانید مصرف کننده اصلی زغال سنگ در ایران، شرکت های تولید کننده فولاد هستند؛ به گونه ای که فولاد سازان را می توان مشتری انحصاری زغال سنگ در ایران دانست. در سالیان اخیر، نارضایتی هایی از طرف شرکت های زغال سنگ بروز داده شده است و خواستار خرید محصولات این شرکت ها به قیمت بالاتر هستند.
مطمئنا در هر بازار و صنعتی که انحصار وجود دارد، رانت و قیمت گذاری دستوری نیز به میان می آید. چرا که عملا در بازار زغال سنگ رقابتی وجود ندارد و خریداران عمده زغال سنگ در ایران را تولید کنندگان فولاد تشکیل می دهند.
به طور مثال شرکت های زغال سنگ ادعا می کنند که شرکت های فولادی، محصولات آن ها را به نصف قیمت زغال سنگ صادراتی به چین خریداری می کنند و این ناعادلانه ست. در طرف مقابل نیز، شرکت های تولید کننده فولاد این ادعا را رد می کنند و اختلاف قیمت موجود را توجیه می کنند؛ به این صورت که شرکت های فولادی معتقدند که قیمت زغال سنگ صادراتی به چین به صورت اکسپو انجام می شود. یعنی این قیمت، برای تحویل درب کارخانه است و اضافه کردن هزینه های حمل بار زغال سنگ تا مقصد و علاوه بر آن نیز عوارض صادرات به این کشور، سود خالص برای شرکت های زغال سنگی ایران را کاهش می دهد و به همان اندازه ی فروش زغال سنگ به تولید کنندگان فولاد ایران می رسد و در طرف دیگر نیز فولاد سازان بر این باورند که کیفیت نوع وارداتی زغال سنگ بهتر از تولیدات داخلی است.
اما آنچه که مسلم است، نفوذ شرکت های تولید کننده فولاد در ایران بر صنایع و شرکت های زغال سنگ است که نمی توان از آن چشم پوشی کرد. چرا که شرکت های فولادی با هدف سودآوری بیشتر، به دنبال خرید زغال سنگ ارزان هستند که این امر موجب نفوذ صنعت فولاد بر شرکت های زغال سنگی می شود.
نظر بدهید