سود بین بانکی و تاثیر آن بر بازار سرمایه

در سال 1399 و همزمان با افت و خیزهای بازار سرمایه که منجر به صعود چشمگیر در اوایل سال و سپس افت شدید قیمت سهم ها در اواسط مرداد شد، مطالبی در خصوص تاثیر نرخ سود بین بانکی بر بازار سرمایه در میان کارشناسان و فعالان این بازار به گوش رسید و درحال حاضر دیدگاه های مختلفی در این خصوص وجود دارد و برخی معتقدند که افزایش نرخ بهره بین بانکی باعث کاهش قیمت سهم ها شده است و برخی دیگر نیز بر این باورند که افزایش نرخ بهره بین بانکی ربطی به بازار سرمایه ندارد و سقوط این بازار در سال 1399 به عوامل دیگری مربوط است. بنابراین در این مقاله به موضوع سود بین بانکی و تاثیر آن بر بازار سرمایه می پردازیم.

سود بین بانکی چیست؟

افرادی که با مفهوم سود بین بانکی آشنا نیستند، اغلب آن را با سود سپرده بانکی اشتباه می گیرند؛ اما لازم به ذکر است که این دو موضوع با یکدیگر کاملا متفاوت هستند و در خصوص سود بین بانکی بایستی در ابتدا به موضوع بازار بین بانکی بپردازیم.

بازار بین بانکی

بازار بین بانکی یکی از بخش های اصلی بازار پول است که در آن موسسات اعتباری و بانک ها با هدف تامین مالی کوتاه مدت و به وجود آوردن تعادل در وضعیت نقدینگی خود، با یکدیگر وارد معامله می شوند؛ به این معنا که در این بازار، بانک هایی که دچار کسری شده اند و احتیاج به نقدینگی دارند، از بانک هایی که دارای منابع مازاد هستند، قرض می گیرند تا وضعیت نقدینگی خود را به تعادل برسانند و بانک قرض گیرنده موظف است که این پول را در فاصله زمانی کوتاه (در بعضی مواقع فقط یک روز طول می کشد) با نرخ سود مشخص بازپرداخت کند. نرخ سودی که بانک قرض گیرنده به بانک قرض دهنده پرداخت می کند را اصطلاحا نرخ سود یا بهره بین بانکی می نامند.

بازار بین بانکی با این هدف ایجاد شده است که بانک ها برای تامین نقدینگی خود از یکدیگر کمک بگیرند و به بانک مرکزی مراجعه نکنند و عدم مراجعه آن ها به بانک مرکزی باعث جلوگیری از انبساط حجم نقدینگی در اقتصاد می شود.

بالا رفتن نرخ بهره بین بانکی چه تاثیری بر سود سپرده بانکی دارد؟

بالا رفتن نرخ سود بین بانکی باعث افزایش نرخ سود سپرده می شود و این موضوع را با یک مثال بیان می کنیم:

فرض کنید که یک بانک دچار کسری نقدینگی شده است و برای جبران آن، این مبلغ را در بازار بین بانکی و با نرخ بهره 19 درصد از بانکی دیگر قرض می گیرد و این بانک موظف است پس از اتمام مهلت، این مبلغ را با سود 19 درصد به بانک قرض دهنده بازپرداخت کند. در اینجا بانک قرض گیرنده بایستی این 19 درصد سود را فراهم کند و معمولا بانک ها برای این کار، نرخ سود سپرده های بانکی خود را افزایش می دهند تا جذابیت آن برای مردم بالا برود و آن ها سرمایه خود را وارد سپرده های بانکی کنند تا این بانک ها نیز بتوانند بدهی خود را در بازار بین بانکی پرداخت کنند. بنابراین اگر نرخ سود بین بانکی افزایش پیدا کند، بانک ها مجبور می شوند برای بازپرداخت این مبلغ، سود سپرده را افزایش دهند تا جذابیت لازم را داشته باشد.

به عنوان مثال اگر بانک قرض گیرنده، مبلغی را با نرخ 18 درصد از بانک قرض دهنده بگیرد، مجبور می شود سود سپرده 18 درصد را برای مردم در نظر بگیرد (اعداد فرضی هستند و کارمزد و سود خود بانک در نظر گرفته نشده است)؛ اما اگر نرخ بهره بین بانکی 20 درصد باشد، بانک مذکور برای تامین این مبلغ مجبور می شود سود سپرده های خود را به 20 درصد افزایش دهد. بنابراین با افزایش نرخ بهره بین بانکی، نرخ سود سپرده های بانکی نیز افزایش پیدا می کند.

در طرف مقابل نیز، کاهش سود بین بانکی موجب پایین آمدن نرخ سود سپرده ها می شود و در میان مدت بانک ها تسهیلات ارزان تری را به متقاضیان پرداخت می کنند. به عنوان مثال اگر نرخ بهره بین بانکی از 20 درصد به 18 درصد کاهش یابد، بانک ها نیز برای بازپرداخت بدهی خود در بازار بین بانکی، نیاز کمتری به سپرده های مردم دارند و همین موضوع باعث کاهش سود سپرده های بانکی می شود.

بالا رفتن نرخ بهره بین بانکی چه تاثیری بر بازارهای مالی دارد؟

همانطور که گفته شد بالارفتن نرخ سود بین بانکی باعث افزایش سود سپرده های بانکی می شود و به دلیل بالا رفتن جذابیت های آن، نقدینگی موجود در جامعه به سمت سپرده های بانکی هدایت می شود و سایر بازارهای مالی (بورس، طلا، مسکن و...) دچار رکود می شوند و به خاطر همین موضوع است که فعالان بازار سرمایه نسبت به افزایش نرخ بهره بین بانکی، بدبین شده اند.

در طرف مقابل نیز اگر سود بین بانکی کاهش یابد، بانک ها نیز دیگر مجبور نیستند برای بازپرداخت مبلغ قرض گرفته شده در بازار بین بانکی، سود سپرده های خود را افزایش دهند و این موضوع از جذابیت های سپرده های بانکی برای هدایت سرمایه مردم می کاهد و این نقدینگی سرگردان که در اختیار مردم است، به سمت سایر بازارهای مالی مانند: بازار سرمایه، طلا، مسکن و...می رود.

به عنوان مثال اگر نرخ بهره بین بانکی افزایش یابد و نرخ سود سپرده های بانکی به 25 درصد برسد، این موضوع به این معنا است که اگر مردم سرمایه خود را در بانک بگذارند، سالیانه 25 درصد سود به سپرده آن ها تعلق می گیرد و اصطلاحا پس از گذشت چهار سال به اندازه مبلغی که در این بازار قرار داده اند، سود دریافت می کنند (بدون در نظر گرفتن سود مرکب)؛ اما فرض کنید که نسبت قیمت به سود (P/E) یک شرکت در بازار سرمایه، 6 واحد است و سالیانه در حدود 16 درصد به شخص سرمایه گذار سود می دهد و این مفهوم به این معناست که بدون در نظر گرفتن انتظارات تورمی و ریسک های موجود، 6 سال طول می کشد تا به اندازه مبلغ سرمایه گذاری شده، سود به صاحب آن برسد.

بنابراین یک سرمایه گذار وقتی که این 2 بازار را با یکدیگر مقایسه کند، ترجیح می دهد که پول خود را در بازاری که بازدهی بیشتری دارد، سرمایه گذاری کند. البته لازم به ذکر است که این تصمیم معمولا در دوران رکود که تورم کمتر است، گرفته می شود و در زمان هایی که انتظارات تورمی بالا رفته است، ارزش گذاری ها و نوع دیدگاه سرمایه گذاران عوض می شود و به سمت سرمایه گذاری در دارایی های دلاری که می تواند در دوره های تورمی در امان باشد، هدایت می شوند.

آیا پس از کاهش نرخ بهره بین بانکی، نقدینگی به سمت بازار سرمایه می رود؟

جواب این سوال را بایستی در سیاست های دولت و انتظارات تورمی مردم از آینده جستجو کرد؛ چراکه اگر در زمان کاهش نرخ بهره بین بانکی، چشم انداز سرمایه گذاری در بازار سرمایه مثبت باشد و مردم به این بازار اعتماد کنند، این نقدینگی می تواند به سمت بازار سرمایه حرکت کند.

اما اگر در زمان کاهش نرخ بهره بین بانکی، مردم اعتماد خود را نسبت به بازار سرمایه از دست داده باشند، ترجیح می دهند که سرمایه خود را در بازاری دیگر همچون طلا، خودرو، مسکن و... قرار دهند.

جمع بندی

نرخ بهره بین بانکی به عنوان یکی از از بخش های اصلی بازار پول، می تواند تاثیرات مثبت یا منفی بر نرخ سود سپرده های بانکی داشته باشد و افزایش یا کاهش نرخ سود سپرده های بانکی از عوامل موثر بر نوسانات بازار سرمایه است.