ارزش خالص دارایی

ارزش خالص دارایی(Net Asset Value) یا به طورخلاصه NAV، ارزش خالص یک واحد تجاری را نشان می‌دهد و به عنوان ارزش کل دارایی‌های آن واحد منهای ارزش کل بدهی‌های آن محاسبه می‌شود. NAV ابزار و پیمانه ای استاندارد شده به حساب می آید که می‌توان از آن برای انجام مقایسه عملکرد شرکت‌های سرمایه گذاری و صندوق‌های سرمایه‌گذاری (صدور و ابطال و یا ETF ) استفاده کرد. به‌عبارت‌دیگر ارزش خالص دارایی ها، شاخص و معیاری در بازارهای مالی است که برای ارزش‌یابی و بدست آوردن ارزش ذاتی دارایی‌های شرکت‌ها و صندوق‌های سرمایه‌گذاری استفاده می‌شود. صندوق‌های سرمایه‌گذاری و شرکت‌های سرمایه‌گذاری دو قسمت اساسی در بازار سرمایه ایران محسوب می‌شوند که عمده دارایی‌هایشان سهام و دارایی مالی است. 

مثالی ساده برای درک NAV:

تصور کنید که یک کیف پول وجود دارد، در این کیف پول 100 برگه ی 200 تومانی و 500 برگه ی 400 تومانی وجود دارد. برای فروش این سهم ها باید یک درصد کارمزد و مالیات پرداخت شود. شما می خواهید نصف دارایی های موجود در این کیف پول را بخرید. 

در اینجا چند سوال پیش می آید:

سوال اول: در این کیف پول چقدر دارایی وجود دارد؟ 220 هزار تومان (جمع قیمت سهم ها) 

سوال دوم: در این کیف پول چقدر بدهی وجود دارد؟ 2200 تومان (کارمزد و مالیات) 

سوال سوم: ارزش خالص دارایی های موجود در کیف پول چقدر است؟ 217800 تومان(قیمت سهام منهای کارمزد و مالیات) 

سوال چهارم: سهم شما (۵۰%) از این دارایی‌ها چقدر می‌شود؟ 108900 تومان(خالص ارزش دارایی تقسیم بر دو) 

عدد 108900 تومان که بدست آمد به معنای NAV هر واحد از کیف پول است. ( چون که این کیف پول فقط 2 واحد دارد، یکی برای صاحب کیف و دیگری برای شما)

ارزش خالص دارایی(NAV) چگونه محاسبه می شود؟ 

ارزش خالص دارایی، ارزش خالص یک صندوق یا شرکت و یا واحدتجاری را نشان می‌دهد و بر اساس کل دارایی‌های مجموعه و کل بدهی‌های آن محاسبه می‌شود. بدین ترتیب که ارزش کل دارایی‌ها منهای کل بدهی های آن مجموعه، برابر است با ارزش خالص دارایی ها یا NAV آن مجموعه. 

NAV = بدهی‌ها – ارزش کل دارایی‌ها 

ارزش خالص دارایی به ازای هر سهم(NAVPS) چگونه محاسبه می شود؟ 

جهت ارزش‌ گذاری هر واحد صندوق یا سهام شرکت سرمایه‌گذاری، بایستی ارزش خالص دارایی به ازای هر سهم (Net Asset Value Per Share) را محاسبه کنیم که برابر است با:

روش های دیگر محاسبه ارزش خالص دارایی(NAV):

توجه داشته باشید که روش‌های دیگر محاسبه ارزش خالص دارایی اغلب در شرکت‌های سرمایه‌گذاری مورداستفاده قرار می‌گیرد.

روش اول: 

NAV = ارزش افزوده دارایی‌های غیرجاری + سرمایه در گردش خالص + ارزش افزوده سرمایه‌گذاری‌ها

ارزش افزوده سرمایه‌گذاری‌ها عبارت است از ارزش روز سرمایه‌گذاری منهای بهای تمام‌شده سرمایه‌گذاری‌ها.

سرمایه در گردش خالص نیز عبارت است از دارایی‌های جاری منهای بدهی‌های جاری

 ارزش افزوده دارایی‌های غیر جاری از تفریق ارزش روز دارایی‌های غیر جاری و بهای تمام‌شده دارایی غیر جاری به دست می‌آید.

روش دوم: 

NAV = ارزش روز بدهی‌ها- (مجموع ارزش روز دارایی‌های جاری + ارزش روز سرمایه‌گذاری‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ها + ارزش روز دارایی‌های جاری)

روش سوم: 

روشی که معمولا در ایران در شرکت‌های سرمایه‌گذاری برای محاسبه ی NAV استفاده می شود، از همین نوع سوم است. 

NAV = ارزش افزوده سرمایه‌گذاری‌ها + بهای تمام‌شده حقوق صاحبان سهام

قبل تر نیز به این نکته اشاره کردیم که ارزش خالص دارایی (NAV)، در دو حوزه مجزا قابل‌ بررسی است:

• صندوق‌های سرمایه‌گذاری (صدور و ابطال و یا ETF و....)
• شرکت‌های سرمایه‌گذاری

صندوق های سرمایه گذاری و محاسبه ی NAV آن: 

برای افرادی که خودشان وقت یا اطلاعات کافی برای سرمایه گذاری ندارند، صندوق های سرمایه گذاری یکی از بهترین راه ها برای این کار است. 

آشنایی با ارزش خالص دارایی(NAV)در صندوق‌های سرمایه‌گذاری بسیار مهم است و می‌تواند یکی از معیارهای ارزیابی عملکرد صندوق‌ها در نظر گرفته شود. سرمایه‌گذاران با خرید واحدهای سرمایه‌گذاری در دارایی‌های صندوق موردنظر سهیم می‌شوند، بنابراین ضروری است با ارزش دارایی‌هایشان در صندوق آشنا باشند.

مخصوصاً اگر ارزش این دارایی‌ها با توجه به شرایط بازار (صعودی یا نزولی بودن بازار) همواره در حال تغییر باشد؛ بایستی خاطر نشان کرد که بخشی از دارایی‌های صندوق‌های سرمایه‌گذاری به سهام شرکت‌ها تعلق گرفته که با نوسان روزانه سهام، افزایش یا کاهش می‌یابند. علاوه بر این، سود سهام تقسیم‌ شده توسط شرکت‌ها در مجمع های سالیانه نیز به منابع صندوق اضافه شده و ارزش دارایی‌های آن و به طبع آن، ارزش واحدهای خریداری‌شده را افزایش می‌دهد. 

ارزش خالص هر واحد صندوق در پایان هر روز کاری و بر اساس قیمت پایانی دارایی‌های آن محاسبه شده و از طریق سایت اختصاصی صندوق گزارش می‌شود. قبلا نیز به این نکته اشاره کردیم که اگر بدهی‌های صندوق که شامل بدهی به کارگزاری‌ها بابت خرید سهام و بدهی به ارکان صندوق می‌شود را از دارایی‌های صندوق کسر کنیم، ارزش خالص دارایی‌ های صندوق به دست می‌آید. حال اگر حاصل بدست آمده را بر تعداد کل واحدهای صندوق (واحدهای سرمایه‌گذاری نزد سرمایه‌گذاران) تقسیم کنیم، ارزش خالص هر واحد یا NAV هر واحد صندوق به دست می‌آید.

بنابراین NAV صندوق، ارزش سهام هر سهم صندوق را نشان می‌دهد که باعث می‌شود معاملات در صندوق سهام آسان‌تر شود و هم‌چنین ملاکی بسیار مهم برای تصمیم‌گیری مناسب در انتخاب صندوق های سرمایه‌گذاری محسوب ‌شود.

NAV صدور چیست؟ 

به مبلغی که سرمایه‌گذاران برای خرید واحدهای جدید صندوق پرداخت می‌کنند، NAV صدور گفته می‌شود و مقداری بیشتر از ارزش خالص دارایی هر واحد(NAV هر واحد) است. این تفاوت به این دلیل است که مدیر صندوق در خرید اوراق بهادار جدید باید هزینه‌ای را بابت کارمزد پرداخت کند و برای اینکه این کارمزد به سرمایه‌گذاران قدیمی تحمیل نشود، از سرمایه‌گذاران جدید دریافت می‌شود.

NAV ابطال چیست؟ 

اگر یک سرمایه‌گذار به پول نقد نیاز داشته باشد و قصد فروش واحدهایش را کند، قیمت واحدها به‌صورت NAV ابطال محاسبه می‌شود. قیمت هر واحد در زمان ابطال با در نظر گرفتن کسر هزینه‌های مربوط به معاملات از بهای فروش دارایی‌های سبد، محاسبه می‌شود و مبنای خالص پرداخت به شخص قرار می‌گیرد؛ پس به این معناست که هزینه کارمزد معاملات فروش، در نظر گرفته می‌شود و از ارزش خالص هر واحد کسر می‌گردد. بدین ترتیب NAV ابطال معمولاً کمتر یا مساوی NAV هر واحد است.

پس نتیجه گیری می شود که قیمت صدور و ابطال واحدها نیز بر اساس NAV تعیین شده و مطابق با تغییرات آن نوسان می‌کند(update می شود). در نهایت سود یا زیان هر سرمایه‌گذار از محل تغییر ارزش واحدهای صندوق مشخص می‌شود.

چند نکته در خصوص ارزش خالص دارایی صندوق های سرمایه گذاری که باید بدانید: 

 1) ارزش خالص دارایی‌ های هر روز یک صندوق سرمایه‌گذاری در انتهای روز معاملاتی بعد از آن محاسبه می گردد. 

 NAV (2 صدور و ابطال یک واحد سرمایه‌گذاری بر اساس ارزش خالص دارایی‌ های آن صندوق در روز کاری پس از اعلام درخواست محاسبه می شود.

 NAV (3 صدور و ابطال یک واحد سرمایه‌گذاری از یک صندوق معین در یک روز مشخص باهم برابر نیستند. 

شرکت های سرمایه گذاری و نحوه محاسبه ی ارزش خالص دارایی آن ها: 

در اینجا این سوال پیش می آید که آیا ارزش سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری را نیز می‌توان با محاسبه NAV هر سهم به دست آورد؟

باید به این نکته توجه کرد که ساختار فعالیت شرکت‌های سرمایه‌گذاری در ایران از اهداف اصلی شرکت‌های سرمایه‌گذاری فاصله دارند و هم‌چنین با توجه به نحوه محاسبه ارزش خالص دارایی در ایران، نمی‌توان مقدار روشنی برای هر سهم به دست آورد. در خصوص پیچیدگی های برآورد ارزش خالص دارایی های یک شرکت باید به نکات زیر اشاره کرد: 

1) اکثر شرکت‌های سرمایه‌گذاری در ایران سهام شرکت‌های غیربورسی را هم در پرتفوی خود دارند و بنابراین نمی‌توان ارزش روز سهام این شرکت ها را به‌صورت دقیق محاسبه کرد.

2)بعضی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری در ایران هلدینگ هستند؛ یعنی سهام کنترلی دو یا چند مجموعه دیگر را در اختیار دارند، بنابراین برآورد کردن ارزش دقیق این سهام نیز پیچیدگی های خاص خود را دارد. 

3) تعدادی از شرکت‌های سرمایه‌گذاری در ایران با توجه به ماهیت آن‌ها که سرمایه، بسته یا ثابت هستند و سرمایه آن‌ها به دلایل مختلف بلوکه شده است، الزامی به محاسبه کردن و ارائه خالص ارزش دارایی‌های روزانه خود ندارند(اما باید به این نکته توجه شود که صورت‌ وضعیت ماهانه پرتفوی سرمایه‌گذاری خود را ارائه می‌دهند.)

4) اکثر شرکت‌های سرمایه‌گذاری درآمدهای غیرعملیاتی نیز دارند که می توان به موارد زیر اشاره کرد: درآمد ارائه برخی خدمات پیمانکاری، نظارت بر بعضی از طرح‌ها، پذیرش برخی سمت‌ها در انتشار اوراق (مثل متعهد پذیره نویسی) که منجر به ایجاد سود می‌شود، ولی در NAV آن‌ها محاسبه و لحاظ نمی شود. 

5) قابل تذکر است که معمولا شرکت‌های سرمایه‌گذاری به‌جز دارایی‌های موجود در پرتفوی سرمایه‌گذاری‌های خود، دارایی‌های دیگری از جمله زمین و ساختمان و مجوزهای مختلف دارند که این مهم می‌تواند بعضاً تأثیر بیشتری از اصل سرمایه‌گذاری‌ها در ارزش شرکت داشته باشد و این موارد در NAV دیده نشده و محاسبه نمی شود.

در تحلیل ها و برآوردهای مالی، NAV نمی‌تواند نمایانگر دقیقی از ارزش خالص دارایی های شرکت باشد. 

راهکارهای محاسبه ارزش خالص دارایی با توجه به تنوع شرکت های سرمایه گذاری: 

در آخر باید به این نکته اشاره کرد که مشکلات و عدم هماهنگی هایی از این دست، باعث به وجود آمدن مقداری اختلاف میانNAV هر سهم مندرج در گزارش صورت‌ وضعیت پرتفوی سرمایه‌گذاری با قیمت سهام آن‌ها می شود. 

الف) بعضی اوقات برای رفع این مشکل بهتر است سرمایه‌گذاری‌های شرکت را ارزش‌گذاری کنیم و پس از آن این رقم را با بهای تمام‌شده درج‌شده در صورت‌های مالی شرکت مقایسه کنیم. درصورتی‌که ارزش بازار بیشتر از بهای تمام‌شده باشد، این مازاد ارزش نسبت به بهای تمام‌شده باید در محاسبه ارزش خالص دارایی ها در نظر گرفته شود، به دلیل اینکه در حقیقت این مازاد ارزش به هنگام ارائه اطلاعات در بخش دارایی‌ها در ترازنامه پنهان مانده است.

بنابراین فرمول محاسبه خالص ارزش دارایی‌ های یك شركت به‌صورت زیر به دست می‌آید:

حقوق صاحبان سهام + مازاد ارزش سرمایه‌گذاری ها نسبت به بهای تمام‌شده = خالص ارزش دارایی ها

ب) کاملا واضح است که انجام محاسبه بالا در زمانی كه شركت سرمایه‌گذاری فعالیت‌هایی خارج از بورس داشته باشد، با مشکلاتی در خصوص محاسبه NAV روبرو می‌شود كه علت آن نیز به عدم وجود بازار منصفانه برای ارزش‌گذاری سرمایه‌گذاری ها باز می‌گردد. به‌منظور رفع این مشکل می‌توان ارزش روز پرتفوی خارج از بورس را معادل بهای تمام‌شده آن‌ها در نظر گرفت.

ج) با توجه به وجود نسبت‌های مالی که علاوه بر بی مقیاس کردن اعداد و اندازه‌ها، باعث به وجود آمدن مقیاس می شود، برای ارزیابی منصفانه قیمت سهام شرکت‌های سرمایه‌گذاری، از نسبت قیمت به ارزش خالص دارایی ها یا همان(P/NAV) استفاده می‌شود.

این شاخص(P/ NAV) از دیدگاه علمی از اعتبار بالاتری در مقایسه با نسبت P/ E برخوردار است؛ زیرا سود (E) نماینده ارزش شرکت است و طبق فرمول گوردون، ما با استفاده از درآمدهای آتی یک دارایی، قیمت امروز آن دارایی را شناسایی می‌کنیم؛ در حالی‌که NAV مستقیماً ارزش واقعی دارایی را نشان می‌دهد. به معنای دیگر نسبت P/ NAV معادل «یک» واحد، نشان‌دهنده این است که قیمت جاری سهم منطبق با ارزش خالص دارایی های شرکت در حال معامله است.

د) در برآورد NAV حاضر، ریز سرمایه‌گذاری‌های بورسی و خارج از بورس شرکت‌های سرمایه‌گذاری از آخرین صورت وضعیت پرتفوی منتشر شده شرکت‌ها در سامانه ناشران بورسی استخراج گردیده است. هم‌چنین برای استخراج حقوق صاحبان سهام از آخرین صورت‌های مالی میان‌دوره‌ای منتشر شده‌ی شرکت‌ها استفاده می‌شود.

گاهی ممکن است تاریخ آخرین ترازنامه منتشر شده با آخرین صورت‌وضعیت پرتفوی یکسان نباشد. در این حالت سودهای تقسیم‌شده مابین این دو تاریخ از سوی شرکت‌ها باعث کاسته شدن قیمت سهامشان گردیده، درحالی‌که به سرفصل سود انباشته در ترازنامه اضافه نگردیده است لذا در محاسبات ذیل سود‌های تقسیمی محقق شده نیز به محاسبات اضافه می‌گردد.

 نکته قابل‌ توجه سرفصل ذخایر کاهش ارزش سرمایه‌گذاری‌هاست. با توجه به اینکه این ذخیره در ترازنامه کاهنده‌ی دارایی‌هاست لذا در محاسبات مربوط به NAV، به محاسبات افزوده می‌گردد.

پس از محاسبه ارزش خالص دارایی های تعدیل‌شده(با در نظر گرفتن سود نقدی و ذخایر کاهش ارزش)، بایستی رقم فوق، تقسیم‌بر تعداد سهام شرکت گردد تا NAV هر سهم محاسبه شود.

در خصوص شرکت‌هایی که در حال انجام افزایش سرمایه‌اند باید به این نکته توجه کرد که تعداد سهام آخرین سرمایه ثبت‌شده به علاوه تعداد سهامی که در حال انتشار است به‌عنوان ملاک تعداد سهام قرار گیرد.

با توجه به مطالب اشاره شده در بالا، خلاصه فرض های مبنای محاسبه ی NAV به صورت زیر است: 

• دارایی و بدهی‌های منظور شده در محاسبه NAV مربوط به آخرین ترازنامه منتشره از سوی شرکت‌ها است.
• اطلاعات مربوط به پرتفوی شرکت، بر اساس آخرین صورت‌وضعیت پرتفوی ارائه‌شده در سایت است.
• در محاسبه ارزش روز پرتفوی بورسی، قیمت پایانی روزانه اعمال می‌گردد. 
•  ارزش بازار پرتفوی غیر بورسی، معادل بهای تمام‌شده، منظور می‌گردد.
• سود نقدی حاصل از سرمایه‌گذاری در شرکت‌های زیرمجموعه که مجمع عمومی عادی آن‌ها مابین فاصله میان تاریخ ترازنامه و تاریخ صورت‌ وضعیت پرتفوی برگزار شده باشد، به‌عنوان سود نقدی محقق شده در محاسبات منظور می‌گردد و ذخیره کاهش ارزش سرمایه‌گذاری‌ها به محاسبات اضافه می‌شود.
• سود حاصل از فروش سرمایه‌گذاری‌ها که مابین تاریخ ترازنامه و تاریخ صورت وضعیت پرتفوی اتفاق افتاده باشد در محاسبات منظور می‌گردد.

ارزش خالص دارایی برای ETF ها 

همانند صندوق‌های سرمایه‌گذاری مشترک، صندوق‌های قابل معامله در بازار سرمایه هم دارای ارزش خالص دارایی هستند. تنها تفاوتی که صندوق های ETF دارند این است که از آنجایی که واحدهای این صندوق، مثل سهام در بورس معامله می‌شوند، قیمت بازار، متاثر از سازوکار عرضه و تقاضا است.