صنعت حمل و نقل به عنوان يكی از زيربنايی ترين بخش هـای اقتصـاد هـر جامعـه به حساب می آید و علاوه بر ارائه خدمات در این حوزه، به طور مستقیم در رشد اقتصادی کشورها ایفای نقش می کند و خدمات سایر بخش های اقتصادی نیز به صنعت حمل و نقل وابسته است. این صنعت در ایران نیز بسیار گسترش یافته و افراد زیادی در آن فعالیت می کنند و همین موضوع باعث به وجود آمدن گروه حمل و نقل در بازار سرمایه شده است که در ادامه به آن اشاره می کنیم.
تاریخچه و معرفی گروه حمل و نقل
فعالیت های انجام شده در حوزه حمل و نقل به صدها سال پیش باز می گردد؛ اما آنچه که امروز به عنوان صنعت مدرن حمل و نقل می شناسیم، با ورود وسایل نقلیه ای همچون اتومبیل، کامیون، قطار، کشتی، هواپیما و...به ایران آغاز شد. به طور کلی حمل و نقل و ترابری در ایران به شکل های مختلفی همچون: سیستم ریلی، حمل و نقل آبی، ترابری جاده ای و خودرویی، هوایی و...انجام می شود.
اهمیت صنعت حمل و نقل
اهمیت این صنعت در رشد اقتصادی هر کشور بر کسی پوشیده نیست و از دو دیدگاه می توان به کاربرد این صنعت در توسعه هر جامعه نگاه کرد:
دیدگاه اول مبتنی بر این نکته است که این صنعت بسیار سودآور است و همواره هر جامعه و با هر ساختاری، نیاز به زیر ساخت های ترابری دارد و یکی از ویژگی های صنعت حمل و نقل که آن را از دیگر صنایع متمایز می کند این است که در بدترین شرایط اقتصادی نیز، جامعه به خدمات آن نیاز دارد؛ که این عامل باعث تکرار پذیر شدن سود شرکت های فعال در آن می شود و از طرف دیگر به دلیل کاربرد فراوان آن، افراد بسیار زیادی در آن مشغول به کار شده اند و موجب کاهش نرخ بیکاری در کشورها می شود.
دیدگاه دوم به شکل غیرمستقیم به کاربرد این صنعت می پردازد؛ به این معنا که فعالیت و زنده ماندن بسیاری از صنایع، به زیرساخت های حمل و نقل بستگی دارد و ارائه خدمات و محصولات تولید شده توسط صنایع مختلف، تا حدود زیادی به صنعت حمل و نقل وابسته است. به عنوان مثال صنعت نفت در کشور، به عنوان یکی از کلیدی ترین بخش های اقتصاد ایران شناخته می شود و همانطور که می دانید صادرات نفت به وسیله کشتی های نفتکش صورت می پذیرد و شرکت های فعال در گروه کشتیرانی نیز به عنوان زیر مجموعه ای از صنعت حمل و نقل نام برده می شوند. بنابراین اگر خدمات شرکت های کشتیرانی وجود نداشته باشد، عملا تولیدات صنعت نفت نیز نمی تواند به ثمر برسد و همین موضوع باعث تعطیل شدن صنایع مرتبط با آن می شود.
مثال دیگر در حوزه فولاد است؛ کارخانه های تولید کننده فولاد، محصولات خود را عمدتا از طریق شبکه جاده ای به سراسر کشور ارسال می کنند؛ بنابراین اگر سازوکار و زیر ساخت های حمل و نقل جاده ای (کامیون، جاده های مناسب و...) وجود نداشته باشد، شرکت های فولادی نیز نمی توانند خدمات خود را ارائه کنند و در بلند مدت موجب ورشکستگی آن ها می شود.
تشکیل گروه حمل و نقل
کاربردهای صنعت حمل و نقل تنها به استفاده صنایع از آن خلاصه نمی شود و شرکت های فعال در این حوزه به ارائه خدمات مختلفی در زمینه های انبارداری، ارتباطات، جابجایی مسافر و...نیز می پردازند. با گسترش حوزه فعالیت شرکت های فعال در صنعت حمل و نقل و افزایش تعداد این شرکت ها، نیاز به بستری حرفه ای تر برای فعالیت آن ها احساس می شد و صاحبان این بنگاه های اقتصادی برای حضور در بازار سرمایه از خود تمایل نشان دادند و همین موضوع باعث به وجود آمدن گروه حمل و نقل به عنوان یکی از گروه های فعال در بازار سرمایه شد. نکته ای که در خصوص گروه حمل و نقل باید به آن اشاره کنیم این است که اکثر شرکت های فعال در این گروه، خدمات حمل و نقل آبی و ریلی ارائه می کنند.
شرکت های فعال در گروه حمل و نقل
این گروه با توجه به تعداد سهام شرکت های پذیرفته شده در آن، یک گروه نسبتا کوچک محسوب می شود و شرکت های مختلف حمل و نقل در بورس اوراق بهادار تهران و فرابورس ایران پذیرفته شده اند؛ این شرکت ها عبارت اند از:
- كشتيرانی جمهوری اسلامی ايران (حكشتی)- بازار دوم بورس
- ريل سير كوثر (حسير)- بازار اول فرابورس
- آسيا سير ارس (حآسا)- بازار اول فرابورس
- ريل گردش ايرانيان (حگردش)- بازار پايه زرد فرابورس
- حمل و نقل بين المللی خليج فارس (حفارس)- بازار دوم بورس
- تاید واتر خاورمیانه (حتايد)- بازار اول (تابلوی اصلی) بورس
- توكاريل (توريل)- بازار دوم فرابورس
- دريايی و کشتيرانی خط دريابندر (حبندر)- بازار پايه زرد فرابورس
- ريل پرداز سیر (حريل)- بازار اول فرابورس
- حمل و نقل توکا (حتوكا)- بازار دوم بورس
- حمل و نقل پتروشيمی (حپترو)- بازار دوم بورس
- توسعه حمل و نقل ريلی پارسيان (حپارسا)- بازار اول فرابورس
- توسعه خدمات دریایی و بندری سينا (حسينا)- بازار اول فرابورس
- ريل پرداز نو آفرين (حآفرين)- بازار دوم فرابورس
- دليجان طلايی شكوه پارس (حشكوه)- بازار پايه زرد فرابورس
- رهشاد سپاهان (حرهشا)- بازار پايه زرد فرابورس
- كشتيرانی دريای خزر (حخزر)- بازار دوم فرابورس
- كشتيرانی آريا (حاريا)- بازار پايه نارنجی فرابورس
بزرگترین شرکت فعال در گروه حمل و نقل
شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با ارزش بازار بالغ بر 28 هزار میلیارد تومان به عنوان بزرگترین شرکت فعال در گروه حمل و نقل شناخته می شود. این شرکت در سال 1346 تاسیس شد و فعالیت اصلی خود را به عنوان ارائه دهنده خدمات حمل و نقل در سال 1347 با بکارگیری دو فروند کشتی کوچک در حوزه خلیج فارس و چهار فروند کشتی اقیانوس پیما آغاز کرد. شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران در حال حاضر به عنوان بزرگ ترین هلدینگ حمل و نقل کشور، تمامی عملیات های تخصصی مانند مدیریت شناورها، عملیات بازرگانی و...را به صورت مستقل انجام می دهد.
خدمات شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران
حوزه فعالیت این شرکت بسیار گسترده است و به طور کلی هرگونه فعالیتی را که مرتبط با حمل و نقل آبی باشد، شامل می شود. از جمله این خدمات می توان به موارد زیر اشاره کرد:
- حمل ونقل کانتینری
- حمل ونقل فله و کالای عمومی
- سوخت رسانی
- حمل ونقل دریایی در حوزه دریای خزر
- خدمات نمایندگی
- مدیریت کشتی
- جابه جایی بار و مسافر در حوزه خلیج فارس و دریای عمان
- تأمین نیروی انسانی شناورها
- خدمات آموزشی دریایی
- عملیات بندری
- حمل ونقل ترکیبی
- تأمین ملزومات مصرفی
- تعمیرات سفری و ادواری کشتی
- حمل مایعات و گازهای شیمیایی
- خدمات مالی و سرمایه گذاری
- تأمین پوشش های بیمه دریایی
- فناوری اطلاعات دریایی
سهام شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران
سهام این شرکت در سال 1387 در بازار سرمایه پذیرفته شد و هم اکنون معاملات آن با نماد «حکشتی» در بازار دوم بورس اوراق بهادار تهران انجام می شود. در حال حاضر شرکت واسط مالی بهمن چهارم با 13 و شرکت سرمایه گذاری تامین اجتماعی (شستا) با در اختیار داشتن 9 درصد سهام شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران، به عنوان بزرگترین سهامدار آن شناخته می شوند.
عوامل تاثیر گذار بر سودآوری شرکت های فعال در گروه حمل و نقل
از آنجا که شرکت های مختلفی در این گروه فعالیت می کنند، عوامل متعددی بر روی سود و زیان آن ها می تواند تاثیر داشته باشد؛ از جمله این عوامل می توان به موارد زیر اشاره کرد:
تحریم های اقتصادی
اصلی ترین عامل تاثیر گذار بر روند سودآوری شرکت های کشتیرانی فعال در گروه حمل و نقل، تحریم های اقتصادی هستند. در سالیان اخیر و با اعمال تحریم بر نظام اقتصادی ایران، بسیاری از صنایع و بنگاه های اقتصادی دچار مشکل شدند؛ شرکت های حوزه کشتیرانی از جمله همین صنایع هستند که در اثر تحریم، آسیب های جدی به آن ها وارد شد.
به عنوان مثال تحریم شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران که بخش عمده ای از آن شامل بازرسی محموله های کشتی ها به مقصد، یا از مبدا ایران، در مناطق مختلف دریایی و همچنین بلوکه کردن اموال سازمان های وابسته به کشتیرانی یکی از مواردی است که نشان می دهد عملکرد این شرکت ها تا چه حد تحت تاثیر تحریم های اقتصادی قرار گرفته است. تحریم شرکت کشتیرانی جمهوری اسلامی ایران با تصویب قطعنامه 1929 شورای امنیت در سال 2010 شکل عملی به خود گرفت.
بنابراین یکی از عواملی که در سالیان اخیر بر سودآوری و عملکرد این گروه و علی الخصوص شرکت های کشتیرانی تاثیر داشته، تحریم های اقتصادی بوده است؛ از طرف دیگر چشم انداز مذاکرات هسته ای ایران و رفع تحریم های اقتصادی می تواند سودآوری این شرکت ها را دچار تحول کند. تحریم های اقتصادی به شکل دیگر نیز بر شرکت های این حوزه اثر گذار بوده است؛ به این معنا که تحریم ها موجب عدم واردات تجهیزات مورد نیاز شرکت های حمل و نقل شده است؛ به گونه ای که بسیاری از این شرکت ها نمی توانند تجهیزات و زیر ساخت های خود را به روز رسانی کنند و همین موضوع باعث استهلاک دارایی های این شرکت ها شده و در بلند مدت می تواند سودآوری آن ها را تحت تاثیر قرار دهد.
نرخ ارز
شرکت های گروه حمل و نقل نیز متاثر از نوسانات نرخ ارز هستند و همواره کاهش ارزش ریال به ضرر این شرکت ها بوده است. به عنوان مثال برخی از شرکت های گروه حمل و نقل مانند ریل پرداز نو آفرین (حآفرین) و یا ریل گردش ایرانیان (حگردش)، که بخشی از خدمات آن ها مرتبط با مسافربری است، تعرفه خدمات آن ها بر اساس نرخ های ابلاغی توسط نهادهای دولتی است و افزایش نرخ های در نظر گرفته شده برای خدمات این شرکت ها، متناسب با تورم و افزایش قیمت دلار نیست و باعث زیان به این شرکت ها می شود.
به عنوان مثال شرکت های ارائه دهنده خدمات مسافربری، تجهیزات لازم برای قطار و یا اتوبوس های خود ( قطعات یدکی و...) را متناسب با افزایش نرخ ارز خریداری می کنند اما از سوی دیگر، بلیط های فروخته شده به مسافران این تناسب را با افزایش قیمت دلار ندارد و هر چند وقت یکبار مشمول افزایش نرخ می شود که این افزایش نرخ نیز نمی تواند جوابگوی هزینه های دلاری این شرکت ها باشد و به همین دلیل در میان مدت و بلند مدت دچار زیان می شوند.
استهلاک تجهیزات
به دلیل عدم سرمایه گذاری مناسب در حوزه حمل و نقل، بسیاری از تجهیزات و زیر ساخت های شرکت های فعال در گروه حمل و نقل مانند واگن ها، خطوط ریلی و... فرسوده شده است و نیازمند سرمایه گذاری مناسب در این بخش است و شرکت هایی که تجهیزات خود را به روز رسانی نمی کنند، قادر به ارائه خدمات خوب به مشتریان خود نیستند و همین موضوع باعث کاهش حاشیه سود آن ها می شود.
شیوع ویروس کرونا
شیوع ویروس کرونا در دو سال اخیر اثرات مخربی را بر عملکرد بسیاری از صنایع داشت؛ صنعت حمل و نقل نیز یکی از همین بخش ها بود که برخی از شرکت های فعال در آن صدمات جبران ناپذیری دیدند. به عنوان مثال شرکت هایی که در این گروه در حوزه خدمات مسافربری فعالیت می کردند، با کم شدن تعداد سفرها به دلیل ترس از ابتلا به ویروس کرونا، زیان های جدی را شناسایی کردند. البته با انجام واکسیناسیون و کاهش آمار مبتلایان این ویروس، ترددها نیز افزایش یافت و با رعایت پروتکل های بهداشتی، مسافران می توانند از خدمات این شرکت ها استفاده کنند که این موضوع باعث بهبود وضعیت صورت های مالی آن ها می شود. از طرف دیگر به دلیل شیوع این ویروس، تقاضا برای محصولات مختلف مانند کامودیتی ها و...کاهش یافت و در این بین فعالیت شرکت های حمل و نقل که وظیفه جابجایی این کالاها را بر عهده داشتند نیز مختل شد.
نکته: با توجه به تنوع خدمات ارائه شده توسط شرکت های فعال در گروه حمل و نقل، عوامل تاثیر گذار بر روی عملکرد این شرکت ها به موارد گفته شده خلاصه نمی شود و هر کدام از سهم ها را بایستی جداگانه بررسی کرد.
جمع بندی
گروه حمل و نقل در بازار سرمایه به عنوان یکی از گروه های کوچک در این بازار، متشکل از سهام شرکت های گوناگون است و این شرکت ها همواره به دلیل تحریم های اقتصادی در چند سال اخیر آسیب دیده اند و سودآوری آن ها دچار نوسان شده است؛ از طرف دیگر، انجام مذاکره و رفع تحریم های اقتصادی می تواند این صنعت را متحول کند. به همین دلیل سرمایه گذارانی که به آینده خوش بین هستند و پیش بینی می کنند که تحریم های اقتصادی ایران برداشته می شود، خرید سهام شرکت های فعال در گروه حمل و نقل را به دید یک فرصت عالی نگاه می کنند.
نظر بدهید