جنون گل لاله یا تولیپ مانیا چیست؟

جنون گل لالهیا  تولیپ مانیا مبحثی است که ما قصد داریم به بررسی آن بپردازیم. تولیپ مانیا در تاریخ هلند بسیار مشهور است زیرا جنون گل لاله به دوره ای در عصر طلایی هلند گفته می شود که در این دوره به یکباره قیمت و ارزش گل لاله به شدت افزایش یافت و موجب شد که ارزش پیاز گل لاله به یک قیمت افراطی تبدیل شود؛ بدون آن که از قبل پیش بینی در این زمینه ارائه شده باشد اما این افزایش ارزش، در مدت بسیار کوتاهی به صورت ناگهانی کاهش یافت. چنین اتفاقی در اقتصاد این کشور بسیار تعجب برانگیز بود و کارشناسان را به تفکر واداشت، بسیاری از افراد صاحب نظر بر این باور بودند که این اتفاق یک حباب مالی بود که در دهه 1600 برای اولین بار رخ داد. قبل از آن که به بررسی حباب بودن یا حباب نبودن Tulip mania بپردازیم بهتر است ابتدا رایج ترین روایت را از آن حباب برای شما بیان کنیم.

جنون گل لاله به چه معنا است؟

 گل های لاله برای اولین بار در آخر دهه 1500 وارد اروپای غربی شدند و این گل به نماد تجارت و ثروت تجاران هلندی تبدیل شد. البته پیازهای خاص با رنگ های غیر قابل پیش بینی یکی از عواملی بود که موجب شد این گیاه در کشور هلند جایگاه بخصوصی به دست آورد. همانطور که در قسمت بالا گفتیم تولیپ مانیا در تاریخ هلند یک اتفاق بسیار جنجال برانگیز بود که در دوران طلایی هلند صورت گرفت. کشور هلند در دهه 1600 بالاترین درآمد سرانه جهانی را دارا بود و اقتصاد فعال این کشور به دلیل تجارت بین المللی روز به روز در حال رشد و گسترش بود و به نطر می رسید این پیشرفت تجاری، طولانی مدت باشد.

رشد بی نظیر تجاری در این دوره موجب شد که مردم هلند در طول مدت کمی، به ثروت و رفاه بسیار زیادی دست یابند و همین امر نیز باعث به وجود آمدن بازار کالاهای لوکس شد زیرا هنگامی که مردم یک کشور از نظر اقتصادی و رفاه بسیار غنی باشند معمولا به استفاده از کالاهای لوکس ترغیب می شوند. در این بین یکی از مهم ترین کالاهایی که مردم هلند به آن علاقه بسیار زیادی نشان می دادند گل لاله بود؛ به ویژه گل های لاله ای که از گل های دیگر، متمایز تر بودند. این گل‌ های منحصر به‌ فرد، بسیار متفاوت از سایر گزینه‌ های موجود بودند؛ بنابراین همه می‌خواستند به دلیل رنگ ‌ها و الگوهای غیرعادی آنها را به رخ بکشند و همین امر موجب شد که بازار گل لاله به یکباره توجه افراد را به خود جلب کند و تمام سرمایه داران تلاش کنند تا بتوانند خاص ترین گل لاله را به دست آورند. این تجارت به یک رقابت تبدیل شده بود به طوری که افراد حاضر بودند برای به دست آوردن خاص ترین گل لاله، پول زیادی را پرداخت کنند.

متناسب با سلیقه ها، قیمت یک گل لاله که از دیگر گل های دیگر کمی متفاوت بود می توانست از حقوق یک کارگر ماهر یا حتی قیمت یک خانه بیشتر باشد که این امر به خوبی ارزش گل لاله را در این دوره نمایان می کند. گل لاله در آن دوره، به یک کالای بسیار لوکس تبدیل شده بود. ایجاد قراردادهای آتی، قیمت ‌ها را حتی بالاتر برد؛ زیرا گل‌ ها مجبور به تغییر فیزیکی نبودند. گفته می ‌شود که طاعون بابونیک نیز بر بازار تاثیر گذاشته بود زیرا مردم تمایل بیشتری به ریسک سرمایه گذاری داشتند.

به دلیل این که کشاورزان به کشت گل پرداختند و افزایش حجم گل لاله و عرضه بسیار زیاد این گیاه، موجب شد که بازار لاله ها در فوریه سال 1673 به اوج خود برسد. با افزایش میزان لاله ها و کمبود خریداران و همچنین حراج ناموفق گل لاله در هارلم، به یکباره ترس و وحشت در سراسر این کشور گسترش یافت و حباب موجود در عرض چند روز ترکید.

مورخانی که همواره به بررسی این اتفاق می پردازند مطمئن نیستند که آیا جنون گل لاله موجب ورشکستی شد یا خیر؛ زیرا سوابق مالی آن دوره به سختی پیدا می شود اما سقوط، مطمئنا باعث ضرر و زیان قابل توجهی برای سرمایه ‌گذارانی شد که قراردادهای لاله داشتند.

تولیپ مانیا در برابر بیت کوین

بسیاری از افراد بازارهای مالی پدیده جنون گل لاله را نمونه یک حباب در حال ترکیدن معرفی می کند. روایت رایج که در رابطه با پدیده تولیپ مانیا وجود دارد بخشی از طمع و هیاهو مردم هلند را توصیف می کند که موجب شد قیمت گل لاله به یکباره به یک قیمت غیر قابل باور تبدیل شود. هنگامی که پدیده جنون گل لاله رخ داد افراد آگاه به سرعت شروع به بیرون رفتن کردند اما در مقابل، افراد دیگر پس از شروع سقوط آزاد، اقدام به فروش کردند که موجب شد سرمایه گذاران و ارائه دهندگان خدمات، سرمایه بسیار زیادی از دست دهند و به مرز ورشکستگی نزدیک شوند.

امروزه خبرهای بسیار زیادی مبنی بر این که ممکن است بیت کوین نمونه دیگری از حباب مالی باشد به گوش می رسد اما اتصال Tulip Mania با بیت کوین نمی‌ تواند طبقات مختلف دارایی و شرایط بازار آنها را محاسبه کند. محیط اقتصادی فعلی با آن دوره بسیار متفاوت است و در این بازار، بازیگران زیادی نسبت به بازارهای گل لاله در قرن هفدهم وجود دارد. نباید فراموش کرد که بازار ارزهای دیجیتال با بازارهای سنتی بسیار تفاوت دارند و نمی توان این بازارها را با یکدیگر مقایسه کرد؛ همچنین مقایسه رمزارز بیت کوین با پدیده جنون گل لاله مقایسه منطقی به شمار نمی رود.

آیا جنون گل لاله یک حباب واقعی بود؟

 بعد از پدیده تولیپ مانیا بسیاری از افراد مختصص این حوزه تلاش کردند تا ابعاد این پدیده را بررسی کنند و حباب بودن یا نبودن آن را اثبات کنند. در سال 2006 میلادی ارال تامپسون که یک اقتصاددان بسیار بزرگ است مقاله ای به عنوان جنون گل لاله: واقعیت یا مصنوعی؟ ارائه داد. مکانی که او بحث می کند که چگونه تولیپ مانیا به جنون بازار مربوط نمی شود بلکه به تبدیل ضمنی قراردادهای آتی لاله توسط دولت به قراردادهای اختیار معامله مربوط می‌ شود. بنابر گفته های ارل تامپسون، این بخش را نمی توان به عنوان یک حباب در نظر گرفت؛ او دلایل منطقی خود را داشت. برای مثال او بر این باور بود که حباب ها، مستلزم وجود قیمت های توافق شده و دو جانبه هستند که ارزش های اساسی آن فراتر می رود که واقعا هم این طور نبود.

گلدگار در سال 2007 میلادی کتابی با نام جنون گل لاله: پول، افتخار و دانش در عصر طلایی کشور هلند ارائه داد. او در این کتاب شواهد بسیار زیادی ارائه می کند که داستان بسیار جنجال برانگیز جنون گل لاله را، یک افسانه معرفی می کند.

بر اساس تحقیقات گسترده آرشیوی، استدلال‌ های گلدگار نشان می‌ دهد که هم خیزش و هم ترکیدن حباب لاله، بسیار کوچکتر از آن چیزی است که اکثر ما باور داریم. او بیان می ‌کند که عواقب اقتصادی آن بسیار جزئی بوده و تعداد افرادی که در بازار گل لاله شرکت کرده بودند، بسیار کم بوده است.

حباب های مالی امروز

اصطلاح جنون گل لاله امروزه به عنوان استعاره ای برای حباب های مالی استفاده می شود. این اصطلاح به خصوص برای حبابی که ارزش اقتصادی مشخصی ندارد بسیار پر کاربرد است. سیکل‌ های اقتصادی مشابه برای قیمت Beanie Babies، کارت‌ های بیس بال، توکن ‌های غیر قابل تعویض (NFT) و سهام حمل و نقل مشاهده شده است.

البته بهتر است بدانید که اتفاق مشابهی در اوایل دهه 2000 رخ داد؛ بدین صورت که سرمایه گذاران به یکباره پول خود را به بخش فناوری واریز کردند. وعده های غیر قابل درک اینترنت، سرمایه گذاران را وادار کرد که تمام دارایی خود را در شرکت هایی بدون جریان درآمد و بدون مدل تجاری مشخص قرار دهند.

بحران مالی جهانی در سال 2008 را نیز می توان به عنوان حباب مشتقات معرفی کرد. همان طور که می دانید بازارهای مشتقات دارای پیچیدگی های بسیار زیاد هستند؛ صندوق های تامینی و بانک ها در یک ریسک غیر قابل باور با ایجاد بدهی های بسیار زیاد، باعث شدند که بازار سقوط کند. بسیاری از کاربران بازار رمزارزهای دیجیتال بر این باورند که قیمت بالای رمزارز بیت کوین و سایر رمزارزهای دیجیتال، شباهت بسیار زیادی با حباب و جنون لاله دارند.