معرفی گروه قند و شکر

صنعت قند و شکر با سابقه بیش از 120 سال به عنوان یکی از قدیمی ترین صنایع تولیدی در ایران شناخته می شود و با توجه به مصرف بالای محصولات این کارخانه ها در میان شهروندان و قرار گرفتن قند و شکر در سبد غذایی مردم، احداث این صنایع لازم بوده و همواره اکثر کشورها تلاش های متعددی برای گسترش شرکت های فعال در این حوزه کردند. بنابراین در ایران نیز شرکت های مختلفی در این حوزه احداث شد و همین موضوع باعث به وجود آمدن گروه قند و شکر در بازار سرمایه شده است.

معرفی و تاریخچه صنعت قند و شکر در ایران

همانطور که اشاره شد این صنعت در اقتصاد ایران، قدمتی 120 ساله دارد و برای بررسی تاریخچه آن بایستی کارخانه قند کهریزک را مورد بررسی قرار دهیم؛ در سال 1274 شمسی، میرزا علی خان امین الدوله امتیاز تولید قند در ایران را بدست آورد و با مشارکت یک شرکت بلژیکی، «شرکت سهامی بلژیکی برای قند سازی» را تاسیس نمود و نخستین کارخانه تولید قند را در شهرستان ری و در روستای کهریزک احداث کرد. ظرفیت تولید این کارخانه هشتاد تا صد تن چغندر قند در روز بود؛ اما با توجه به مشکلات پیش آمده برای این شرکت، در سال 1279 ورشکسته شد.

این کارخانه در سال 1305 توسط عده ای خریداری شد و در سال 1308 ماشین آلات لازم برای به روز رسانی آن از طریق شرکت های آلمانی تهیه شد و در سال 1310 دوباره به چرخه تولید بازگشت؛ سپس در سال 1312 همه سهام این کارخانه توسط دولت خریداری شد و مالکیت آن را دولت ایران در اختیار خود گرفت. کارخانه قند کهریزک در سال 1343 به علت مستهلک بودن تجهیزات آن از چرخه تولید خارج شد و با وقوع انقلاب نیز به بنیاد مستضعفان واگذار شد.

گسترش کارخانه های تولید قند و به وجود آمدن گروه قند و شکر

در دوران پهلوی دوم و با سرمایه گذاری های انجام شده در صنعت قند وشکر، کارخانجات متعددی در نقاط مختلف ایران تاسیس شد و بسیاری از این شرکت ها در دهه پنجاه شمسی در بورس اوراق بهادار تهران پذیرفته شدند و گروه قند و شکر را در این بازار تشکیل دادند. با وقوع انقلاب اسلامی و واگذاری بسیاری از این کارخانه ها به بخش دولتی و همچنین احداث کارخانه های جدید، این صنعت روز به روز گسترده تر شد و شرکت های جدیدتر نیز در این گروه پذیرفته شدند. در حال حاضر این گروه به لحاظ ارزش بازار به عنوان یکی از گروه های کوچک بازار سرمایه فعالیت می کند.

خدمات و محصولات شرکت های فعال در گروه قند و شکر

همانطور که از اسم این گروه پیداست، شرکت های فعال در آن در حوزه تولید قند و شکر فعالیت می کنند؛ اما با توجه به نوع تکنولوژی و تجهیزات به کاربرده شده در این کارخانه ها، نوع محصولات ممکن است متفاوت باشد. از جمله این محصولات می توان به موارد زیر اشاره کرد:

• تولید شکر و محصولات جانبی از چغندرقند
• تصفیه شکرخام به شکر سفید
• اجاره کردن زمین های کشاورزی برای کشت چغندرقند
• تهیه مواد علوفه از تفاله و ملاس چغندرقند و متفرعات آن
• و...

شرکت های فعال در گروه قند و شکر

شرکت های متعدد قند و شکر که در نقاط مختلف ایران فعالیت می کنند، در این گروه پذیرفته شده اند. این شرکت ها عبارت اند از:

• قند نيشابور (قنيشا) - بازار دوم بورس
• كارخانجات‌ قند قزوين‌ (قزوين) - بازار دوم بورس
• قند ثابت‌ خراسان‌ (قثابت) - بازار دوم بورس
• شکر شاهرود (قشكر) - بازار دوم بورس
• قند شيرين خراسان (قشرين) - بازار پايه زرد فرابورس
• قند نقش جهان (قنقش) - بازار پايه نارنجی فرابورس
• فرآورده های غذايی و قند چهارمحال (قچار) - بازار دوم فرابورس
• قند اصفهان‌ (قصفها) - بازار دوم بورس
• قند اروميه (قاروم) - بازار پايه زرد فرابورس
• قند لرستان‌ (قلرست) - بازار دوم بورس
• قند هکمتان‌ (قهكمت) - بازار دوم بورس
• فرآورده های غذايی و قند تربت جام‌ (قجام) - بازار پايه نارنجی فرابورس
• شهد (قشهد) - بازار دوم بورس
• قند مرودشت‌ (قمرو) - بازار دوم بورس
• فرآورده های غذایی و قند پیرانشهر (قپيرا) - بازار دوم بورس
• شركت قند بيستون (قيستو) - بازار پايه زرد فرابورس
• قند تربت حيدريه (قتربت) - بازار پايه زرد فرابورس
• قند شيروان قوچان و بجنورد (قشير) - بازار اول فرابورس
• فرآورده های غذايی قندی ياسوج (قند ياسوج) - بازار سوم فرابورس

بزرگترین شرکت فعال در گروه قند و شکر

شرکت فرآورده های غذایی و قند چهارمحال با ارزش بازار بیش از 2100 میلیارد تومان به عنوان بزرگترین شرکت فعال در گروه قند و شکر شناخته می شود. این شرکت در سال 1350 و تحت عنوان شرکت «کوروش کبیر» در استان چهارمحال و بختیاری و تحت نظارت مهندسان بلژیکی تاسیس شد و پس از انقلاب اسلامی، براساس تصمیمی که در مجمع عمومی گرفته شد، نام این شرکت به فرآورده های غذایی و قند چهارمحال تغییر یافت.

خدمات و محصولات شرکت فرآورده های غذایی و قند چهارمحال

اصلی ترین فعالیت این شرکت در خصوص تولید شکر است؛ اما به طور کلی محصولات و خدمات آن را می توان شامل موارد زیر دانست:

• تولید شکر سفید 
• تولید ملاس و تفاله چغندر
• تصفیه و فرآوری شکر خام

سهام شرکت فرآورده های غذایی و قند چهارمحال

سهام این شرکت در سال 1391 در بازار سرمایه پذیرفته شد و در حال حاضر معاملات آن با نماد «قچار» در بازار دوم فرابورس انجام می شود. شرکت «زرین دانه سرآشپز» با در اختیار داشتن بیش از 60 درصد سهام شرکت فرآورده های غذایی و قند چهارمحال، خود را به عنوان اصلی ترین سهامدار آن معرفی کرده است.

عوامل تاثیر گذار بر سودآوری شرکت های فعال در گروه قند و شکر

با توجه به نوع فعالیت و محصولی که شرکت های این گروه تولید می کنند، عوامل متعددی می تواند بر روند سودسازی آن تاثیر داشته باشد که در ادامه به آن ها اشاره می کنیم.

قیمت گذاری دستوری

این صنعت نیز مشمول قیمت گذاری دستوری است و نرخ های فروش آن ارتباطی با قیمت های جهانی ندارد و همین موضوع باعث کاهش حاشیه سود کارخانه های تولید قند و شکر شده است و در سالیان اخیر نیز به دلیل نوسانات متعدد در قیمت مواد اولیه، دستمزد کارگران، نرخ انرژی و... قیمت های ابلاغ شده برای فروش این محصولات نمی تواند خود را با هزینه ها هماهنگ کند و فقط هر چند وقت یک بار مجوز افزایش نرخ فروش محصولات این کارخانه ها اعمال می شود. بنابراین با برداشته شدن قیمت گذاری دستوری بر محصولات تولید شده این شرکت ها، سودآوری آن ها می تواند به شکل چشمگیری افزایش پیدا کند.

نرخ دلار

گروه قند و شکر اصطلاحا به عنوان یکی از صنایع ریالی بازار سرمایه شناخته می شود؛ چرا که نرخ گذاری محصولات آن متناسب با دلار نیست و نوسانات دلار بر روی هزینه های تمام شده شرکت های فعال در این گروه اثر می گذارد که آن هم به نفع این صنایع نیست. لازم به ذکر است که افزایش نرخ دلار تنها در صورتی می تواند موجب بالا رفتن قیمت سهام شرکت های فعال در گروه قند و شکر شود که شرکت مذکور دارایی های مختلف مانند: زمین، ساختمان و... داشته باشد. بنابراین در مواقعی که انتظارات تورمی کاهش یافته است، سرمایه گذاری در این گروه می تواند گزینه مناسبی باشد.

کشت چغندرقند مورد نیاز برای کارخانه ها

مواد اولیه اکثر شرکت های این گروه، چغندرقند است و قیمت آن می تواند بر حاشیه سود این شرکت ها اثر داشته باشد. به عنوان مثال به هنگام وقوع سیل در مناطقی که چغندرقند کشت می شود، قیمت این محصول افزایش پیدا می کند و یا اینکه چغندرقند مورد نیاز برای کارخانه ها تامین نمی شود؛ به همین دلیل میزان سودآوری این کارخانه ها کاهش پیدا می کند.

عدم به روزرسانی ماشین آلات

یکی از ضعف های گروه قند و شکر، عدم به روزرسانی ماشین آلات و تجهیزات شرکت های فعال در آن است و با توجه به استفاده از تجهیزات و تکنولوژی قدیمی در این کارخانه ها، میزان هدر رفت مواد اولیه و انرژی بسیار زیاد است و این موضوع منجر به افزایش قیمت تمام شده محصولات برای کارخانه می شود.

احداث کارخانه در نزدیکی زمین های کشت چغندرقند

برخی از کارخانه ها در فاصله های دور از زمین های کشت چغندرقند احداث شده اند و به دلیل هزینه های حمل و نقل برای انتقال چغندرقند به این کارخانه ها، حاشیه سود آن ها کاهش می یابد.

جمع بندی

گروه قند و شکر به عنوان یکی از گروه های کوچک بازار سرمایه، از سالیان ابتدایی تاسیس بورس اوراق بهادار تهران وجود داشته است و در مواقعی که نرخ دلار افزایش قابل توجه ندارد و اوضاع اقتصاد ایران متعادل است، سرمایه گذاری در این گروه می تواند جذاب باشد. لازم به ذکر است که با توجه به عوامل موثر بر روند سودسازی این شرکت ها که در بخش های بالاتر به آن اشاره شد، انتخاب گزینه سرمایه گذاری از میان شرکت های فعال در این گروه بایستی با دقت انجام شود.